W nowodworskiej bibliotece jeszcze do końca tego tygodnia można zobaczyć ekspozycję czasową pt. „Oblicza sacrum – piękno przedmiotów liturgicznych”, którą zapowiadaliśmy TU. O szczegółach zaś można przeczytać w naszym kolejnym artykule, zaś kilka dni później pisaliśmy na temat jednego tylko eksponatu, jakim jest wspaniały pastorał Aleksandra kard. Kakowskiego. Dziś przybliżamy Państwu komplet szat kardynała Hlonda
SZATY KARDYNALSKIE
KARDYNAŁA AUGUSTA HLONDA
(ur. 1881 r. – zm. 1948 r.)
ARCYBISKUPA
METROPOLITY GNIEŹNIEŃSKO – WARSZAWSKIEGO
komplet szat tworzy: sutanna, pas, fariola, biret
autor i wyrób dzieła: nieznany (pracownia rzymska), około 1927-1930 r.
surowiec: jedwab
współczesna stała ekspozycja: Czerwińsk nad Wisłą, Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia, Muzeum kardynała Augusta Hlonda
Sutanna kardynalska koloru czerwonego, jest wierzchnim okryciem każdego kardynała w Kościele katolickim. Kolor sutann i ewentualne dodatki, zależne są od spełnianej funkcji i stanowiska w hierarchii kościelnej. Obecny kształt i krój sutanny utrwalił się w dobie XVI wieku. W Polsce w tym czasie, sutanny były strojem zarówno domowym, codziennym jak i liturgicznym. Biskupie jak i kardynalskie sutanny robiono na czas zimowy z sukna, zaś na czas letni z wełny i jedwabiu. Szczególnym rodzajem sutanny biskupiej jak i kardynalskiej była tak zwana zimarra, utrzymana w identycznych kolorach, ale posiadająca podwójne rękawy wykończonę morą, spięte rzędem guzików oraz krótką pelerynkę zwaną pellegrina.
Istotnym elementem przynależnym sutannie pozostaje pas, który mógł mieć dwie odmiany. Pas zakończony frędzlami, używany przy codziennych sytuacjach i przy powszedniej liturgii oraz pas zakończony pomponami, używany w czasie ważnych celebracji, bądź przynależny jako oficjalny atrybut do stroju chórowego biskupa czy kardynała. Pasy te wyrabiane były z jedwabiu falistego, podkreślającego uroczysty charakter liturgii bądź wizytacji, oraz z jedwabiu gładkiego, używanego w codziennych sytuacjach.
Fariola w kolorze czerwieni nie jest strojem liturgicznym kardynała. Istnienie tej szaty, która jest skromniejszą i skróconą wersją cappa magna, wiąże się również z ceremoniałem dawnych dworów królewskich i notabli w nim posługujących. Fariola stanowi typ okrycia wierzchniego. Fariola dla prałatów rzymskich, biskupów, arcybiskupów i kardynałów, wytwarzana była najczęściej z falistego jedwabiu, bądź zwykłego pozbawionego dodatkowych aplikacji. Swoją długością sięgała do kostek, okalając całą sylwetkę dostojnika, zaś utrzymywała się na sutannie hierarchy, za pomocą wstążki aksamitnej, nazywanej popularnie tasiemką. Z racji, iż materiał tej szaty był lekki, fariola często spełniała funkcje praktyczne, chroniąc hierarchę przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi. Fariola jak powyżej zaakcentowano nie stanowiła praktycznego użycia, w czasie sprawowanych czynności liturgicznych. Używana była raczej w czasie uroczystości wizytacyjnych, państwowych, bądź audiencyjnych, w czasie których kardynał podkreślał nałożonym strojem, rangę sprawowanego urzędu nie zaś posługę na rzecz uświęcania ludu wiernego.
Biret jest niewielkim nakryciem głowy hierarchy katolickiego. Jest w formie kwadratowej czapki, zwykle czworo bądź trzy granistej, na szczycie której w środkowej części znajduje się okazały pompon w kolorze biretu. Biret zakłada się w czasie nabożeństw, godziny czytań, procesji bądź innych obrzędów liturgicznych. Jego kolor przynależny jest funkcji spełnianej w hierarchii kościelnej. W tym przypadku, prezentowany biret z racji rangi kardynalskiej jest koloru czerwonego. Birety były wykonywane z dwóch rodzajów materiałów: jedwabnych i wełnianych. Birety kardynalskie współcześnie pozostają ważnym atrybutem stroju chórowego kardynała. Zakładane i wręczane przez samego papieża, używane są później w czasie konklawe, uroczystości kościelnych, wizytacji, pogrzebów, procesji.
Oskar Jakub Halkiew, ,,Insygnia Pontyfikalne Pasterzy Kościoła Łódzkiego” (wersja robocza), Kraków, 2018/2019
CARDINAL VESTMENTS OF CARDINAL AUGUST HLOND (born 1881 – died 1948) ARCHBISHOP OF THE GNIEZNO–WARSAW METROPOLITAN SEE
The set of vestments consists of: cassock, sash, fariola, biretta
Creator and craftsmanship: unknown (Roman workshop), circa 1927–1930
Material: silk
Current permanent exhibition: Czerwińsk nad Wisłą, Sanctuary of Our Lady of Consolation, Cardinal August Hlond Museum
The red cardinal cassock is the outer garment of every cardinal in the Catholic Church. The color of cassocks and possible accessories depends on the function and position held in the church hierarchy. The current form and cut of the cassock became established in the 16th century. In Poland at that time, cassocks were worn as home, everyday, and liturgical attire. Episcopal and cardinal cassocks were made of wool cloth for winter and of wool and silk for summer. A special type of episcopal and cardinal cassock was the so-called zimarra, kept in identical colors but featuring double sleeves finished with moiré, fastened with a row of buttons, and a short cape called a pellegrina.
An essential element of the cassock remains the sash, which could have two variants. The sash with fringe was used in daily situations and at ordinary liturgies, and the sash ending with pom-poms was used during important celebrations or as an official attribute of a bishop’s or cardinal’s choir dress. These sashes were made of ribbed silk, emphasizing the ceremonial character of liturgy or visitation, or of smooth silk for everyday use.
The red fariola is not a cardinal’s liturgical vestment. The existence of this garment, which is a simpler and shorter version of the cappa magna, is also linked to the ceremonial of old royal courts and the notables serving in them. The fariola is a type of outer garment. Fariolas for Roman prelates, bishops, archbishops, and cardinals were usually made of ribbed silk or ordinary silk without additional decorations. It reached down to the ankles, enveloping the entire figure of the dignitary, and was secured to the cassock by a velvet ribbon commonly called a string. Because the material was light, the fariola often served a practical function, protecting the prelate from adverse weather conditions. As emphasized above, the fariola was not used during liturgical functions. It was used during visitations, state ceremonies, or audiences where the cardinal emphasized the dignity of his office rather than his service of sanctifying the faithful.
The biretta is a small head covering of a Catholic hierarch. It is a square cap, usually with three or four corners, with a prominent pom-pom in the same color at the top. The biretta is worn during services, readings of the Hours, processions, or other liturgical ceremonies. Its color corresponds to the function in the church hierarchy. In this case, the presented biretta, due to its cardinal rank, is red. Birettas were made of two types of materials: silk and wool. Cardinal birettas today remain an important attribute of a cardinal’s choir dress. Put on and bestowed by the pope himself, they are later used during conclaves, church ceremonies, visitations, funerals, and processions.
Oskar Jakub Halkiew, Pontifical Insignia of the Shepherds of the Church of Łódź (working version), Kraków, 2018/2019
