Liturgia Wielkiej Soboty: Piękno, Symbolika i Wartość Tradycji

Wielka Sobota – dzień najcichszy w całym kalendarzu liturgicznym, dzień ciszy Grobu, trwania przy Chrystusie złożonym w ziemi, dzień oczekiwania pełnego nadziei. Świątynie pogrążone są w milczeniu, dzwony nie biją, ołtarze ogołocone, a Tabernakulum pozostaje otwarte – pustka, która woła o Zmartwychwstanie. I choć nie sprawuje się w tym dniu Mszy Świętej aż do zapadnięcia zmroku, to właśnie noc tej soboty przynosi jedną z najbogatszych i najstarszych liturgii Kościoła – Wigilię Paschalną.

Liturgia sprawowana wedle rytu odwiecznego, uświęconego wielowiekową Tradycją, ukazuje pełnię tajemnicy paschalnej. Jest niczym misterium, przez które wierni przenoszą się do źródeł chrześcijaństwa – do czasów katakumb, świec, śpiewów łacińskich i gestów, których sens karmi duszę.

Liturgia rozpoczyna się na zewnątrz świątyni – w ciemności, gdzie ogień nowy zostaje poświęcony. Kapłan wydobywa z niego światło Chrystusa i zapala paschał – wielką świecę, której blask niesiony jest uroczyście przez kościół, krocząc jak Chrystus przez ciemności tego świata. Trzykrotnie wybrzmiewa „Lumen Christi” – „Światło Chrystusa”, a wierni klękają, odpowiadając: „Deo gratias”.

Gdy paschał jaśnieje już w prezbiterium, śpiewany jest Exsultet – pradawny hymn radości i dziękczynienia. „Weselcie się już, zastępy Aniołów” – rozpoczyna diakon bądź kapłan, a całe zgromadzenie w skupieniu słucha, jak liturgia opiewa noc, która więcej uczyniła niż dzień – noc, w której Chrystus skruszył więzy śmierci.

Następują czytania z Pisma Świętego – aż dwanaście proroctw, ukazujących dzieje zbawienia. Przez historię stworzenia, potop, ofiarę Abrahama i przejście przez Morze Czerwone Kościół prowadzi wiernych ku spełnieniu wszystkich zapowiedzi – ku Chrystusowi, który przez Krzyż i Grób przynosi nowe życie.

Po czytaniach błogosławiona jest woda chrzcielna. Kapłan wzywa Ducha Świętego nad wodą, zanurza paschał, miesza święte oleje i modli się, aby ta woda stała się źródłem łaski. Wierni odnawiają przyrzeczenia chrzcielne, wyrzekając się szatana i wyznając wiarę.

Dopiero po tym, wreszcie, rozpoczyna się Msza Święta – pierwsza Paschalna, gdy milczenie zostaje przerwane triumfalnym „Alleluja”. Kapłan odziany w białe szaty sprawuje Najświętszą Ofiarę, a radość zmartwychwstania rozbrzmiewa w śpiewie i modlitwie.

Niestety, nie wszędzie można dziś przeżyć te obrzędy w ich pełni. Po soborze – acz nie za jego sprawą – powołano komisje, które, często pod wpływem osób o niejasnych poglądach, wprowadziły do Kościoła zmienioną liturgię, uproszczoną i pozbawioną wielu dawnych znaków. Choć ważna, liturgia ta bywa uboższa w swym symbolicznym wyrazie.

W diecezji płockiej zachowało się tylko jedno miejsce, gdzie sprawuje się liturgię odwieczną – świątynia w Płocku. W diecezji warszawsko-praskiej – jedynie Wołomin. W Warszawie, choć codziennie odprawia się tradycyjną Mszę Świętą u redemptorystów przy ul. Karolkowej, to liturgia Triduum nie jest tam możliwa z uwagi na kolizję czasową z kapłanami nowego rytu.

Dla tych, którzy pragną uczestniczyć w pełni rytu odwiecznego, otwarta pozostaje kaplica Bractwa Kapłańskiego św. Piusa X przy ul. Garncarskiej 32 w Warszawie. Tam liturgia Triduum Sacrum sprawowana jest w całości, z godnością i wiernością Tradycji.

Dziś, 19-IV-25r., Kościół trwa jeszcze przy Grobie Pańskim, w ciszy. Ale nocą, już po północy – gdy zapłonie paschał i zabrzmi Exsultet – świat ogarnie światło, które nie zna zachodu. Chrystus prawdziwie zmartwychwstał. Alleluja.

Silence before Resurrection

Holy Saturday – the quietest day in the Church’s calendar – is a day of silent vigil before Christ’s Tomb. Churches are stripped bare, bells are silent, and the Tabernacle stands open, awaiting the light of the Resurrection. No Mass is offered until nightfall – and it is then, in the darkness, that one of the richest and most ancient liturgies of the Church is celebrated: the Paschal Vigil.

When celebrated in the traditional, timeless Roman Rite – handed down through the centuries – the liturgy reveals the full mystery of Easter. It is a sacred drama rooted in the earliest Christian tradition: in the flickering candlelight, in Latin chant, in the enduring gestures of our ancestors in the faith.

Outside the church, in darkness, a new fire is blessed. The priest draws from it the light of Christ, and the Paschal Candle is lit. It is carried through the darkened church, and three times the deacon sings “Lumen Christi” – “The Light of Christ”. The faithful kneel and respond: “Deo gratias”.

Then comes the Exsultet – a solemn hymn of joy. “Rejoice now, heavenly choirs of Angels,” it begins, praising the night that saw the chains of death broken by Christ’s rising. Twelve readings follow, retelling the story of salvation from Genesis through Exodus, preparing the faithful for the glory of the Resurrection.

The baptismal water is blessed, with prayers invoking the Holy Spirit. The Paschal Candle is plunged into the water, the holy oils are mixed in, and the faithful renew their baptismal promises.

Then begins the first Mass of Easter. The silence is broken by the Alleluia, and the white vestments of the priest shine as he offers the Holy Sacrifice – the Eucharist of the risen Christ.

Yet not everywhere is this liturgy celebrated in its full, traditional form. After the Second Vatican Council – though not because of it – a series of liturgical reforms introduced a simplified, modernized form of the rites. While valid and recognized by the Church, the reformed liturgy often lacks the rich symbolism and solemnity of the ancient rite.

In the Diocese of Płock, only one church remains where the traditional rite is offered – in Płock itself. In the Warsaw-Praga Diocese – only in Wołomin. In Warsaw, daily Tridentine Mass is offered at the Redemptorist church on Karolkowa Street, but Holy Week is not celebrated there in Latin due to scheduling conflicts with the new rite.

For those who seek the fullness of Holy Saturday in its timeless form, the chapel of the Priestly Fraternity of Saint Pius X at 32 Garncarska Street in Warsaw remains open. There, the sacred rites unfold in full solemnity, faithful to centuries of Catholic tradition.

Today, 19-IV-25, the Church waits in silence at the Tomb. But tonight, as the Paschal Candle is lit and the Exsultet resounds, light shall overcome darkness. Christ is truly risen. Alleluia.