Rada Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej przyjęła projekt nowelizacji ustawy o obronie Ojczyzny – najważniejszego aktu regulującego funkcjonowanie Sił Zbrojnych. Wśród licznych zapisów, mających na celu usprawnienie systemu rekrutacji i poprawę warunków służby, znalazł się również punkt przełomowy: wprowadzenie finansowego wsparcia dla organizacji proobronnych, w tym przede wszystkim dla Związku Strzeleckiego „Strzelec” – najstarszej i najważniejszej organizacji strzeleckiej w Polsce, której korzenie sięgają początku XX wieku.
Projekt przygotowany przez Ministerstwo Obrony Narodowej otwiera nowy rozdział w relacjach państwo–społeczeństwo w zakresie obronności. Dotacje celowe, które mają być przyznawane organizacjom proobronnym, pozwolą na sfinansowanie szkolenia młodzieży, ćwiczeń poligonowych, zakupu sprzętu, mundurów oraz rozwoju struktur lokalnych. Przede wszystkim jednak to symboliczne uznanie zasług ruchu strzeleckiego w historii i współczesności Polski.
Związek Strzelecki „Strzelec”, reaktywowany po dekadach komunistycznego wyparcia z historii, jest kontynuatorem tradycji Drużyn Strzeleckich, które uformowały kadry dla Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego. W II Rzeczypospolitej organizacja ta liczyła setki tysięcy członków i obejmowała działalnością cały kraj, prowadząc przysposobienie wojskowe, wychowanie patriotyczne, kulturę fizyczną i działalność społeczną.
Po II wojnie światowej i okresie brutalnej likwidacji środowisk niepodległościowych przez komunistyczne władze, idea „Strzelca” odżyła dzięki działaczom Konfederacji Polski Niepodległej. W 1989 r. – jeszcze przed odzyskaniem pełnej suwerenności – na III Kongresie KPN podjęto uchwałę o reaktywowaniu Związku Strzeleckiego. Młodzi instruktorzy złożyli przyrzeczenie na polanie w Juszczynie, a dzień później wzięli udział w Mszy św. za Ojczyznę na Wawelu. Przy grobie Marszałka Piłsudskiego symboliczną „maciejówkę” przekazano nowemu pokoleniu. Wyruszył również Marsz Szlakiem Pierwszej Kadrowej – pierwszy po latach PRL-u, mimo asysty tajnych służb.
Związek Strzelecki „Strzelec” został formalnie zarejestrowany 13 czerwca 1990 r. jako pierwsza organizacja proobronna kontynuująca tradycje II RP. Powołano Kwaterę Główną, zorganizowano kursy instruktorskie, prowadzono działania wychowawcze i społeczne. W strukturach organizacji znaleźli się byli oficerowie Wojska Polskiego, młodzi patrioci, kombatanci, duchowieństwo, nauczyciele i społecznicy.
Niestety, już w połowie lat 90. doszło do rozbicia ruchu strzeleckiego. Powodem była zmiana klimatu politycznego po przejęciu władzy przez siły neoliberalne, nieprzychylne polskiemu nurtowi narodowo-niepodległościowemu. Pomimo prób zjednoczenia, środowisko zostało podzielone – powstały nowe organizacje, często rywalizujące między sobą. Najważniejszymi z nich są: Związek Strzelecki „Strzelec”, Związek Strzelecki „Strzelec” im. Józefa Piłsudskiego, Związek Strzelecki „Strzelec” – Organizacja Społeczno-Wychowawcza oraz Związek Strzelecki Równość-Wolność-Niepodległość. Próby federacyjnego połączenia tych nurtów podejmowane były m.in. w 2003 r. i 2010 r., lecz różnice środowiskowe i polityczne wciąż stanowią barierę.
Rola ruchu strzeleckiego nie ogranicza się jednak do historii. Dziś, w warunkach rosnących napięć międzynarodowych, wojny na Ukrainie i zagrożeń hybrydowych, organizacje proobronne są niezbędnym uzupełnieniem dla zawodowego wojska. Wnoszą one do systemu obrony państwa element obywatelski, elastyczny i odporny na biurokrację. Ich działania to nie tylko szkolenie taktyczne, ale także kształtowanie postaw obywatelskich, duchowej odporności, przywiązania do wartości narodowych.
Wzorem dla Polski może być Litwa, gdzie Lietuvos Šaulių Sąjunga – Litewski Związek Strzelców – cieszy się pełnym wsparciem państwa, uczestniczy w przygotowaniu obrony terytorialnej, edukacji patriotycznej i działaniach kryzysowych. Podobne doświadczenia ma Finlandia, gdzie ruch Suojeluskuntien, kontynuowany dziś w formie stowarzyszeń historycznych i szkoleniowych, był fundamentem sił obywatelskich.
Wprowadzenie zapisów umożliwiających finansowanie organizacji proobronnych w Polsce to nie tylko akt administracyjny. To przywrócenie należytego miejsca tym, którzy „na stos rzucili swój życia los”, budując etos polskiego żołnierza i obywatela. To krok w stronę zbudowania nowoczesnego systemu obrony Rzeczypospolitej opartego na społeczeństwie świadomym, aktywnym i zakorzenionym w narodowych wartościach.
A law for independence: the government supports the riflemen’s movement
On May 7, 2025, the Council of Ministers of the Polish Commonwealth adopted a draft amendment to the Homeland Defense Act – the most important law regulating the functioning of the Armed Forces. Among numerous provisions aimed at streamlining recruitment and improving conditions of service, a breakthrough measure was introduced: financial support for paramilitary organizations, primarily the Riflemen’s Association “Strzelec” – the oldest and most important riflemen’s organization in Poland, whose roots date back to the early 20th century.
The draft prepared by the Ministry of National Defense opens a new chapter in state–society relations in the field of defense. The targeted subsidies to be granted to paramilitary organizations will allow for financing youth training, field exercises, equipment and uniform purchases, and the development of local structures. Above all, it is a symbolic recognition of the historical and contemporary merits of the riflemen’s movement.
The Riflemen’s Association “Strzelec,” revived after decades of communist erasure from history, is the direct heir to the Rifle Squads that formed cadres for Józef Piłsudski’s Polish Legions. In the Second Polish Republic, this organization numbered hundreds of thousands of members and operated nationwide, conducting military training, patriotic education, physical culture, and social activity.
After World War II and the brutal repression of independence circles by the communist regime, the idea of “Strzelec” was revived by the activists of the Confederation of Independent Poland. In 1989 – even before full sovereignty was regained – during the III Congress of the KPN, a resolution was passed to reactivate the Riflemen’s Association. Young instructors took an oath in the clearing in Juszczyna, then participated in a Mass for the Homeland at Wawel Cathedral. By the tomb of Marshal Piłsudski, a symbolic “maciejówka” was passed to the new generation. The March along the Trail of the First Cadre Company was launched – the first since the communist era, despite surveillance by secret services.
The Riflemen’s Association “Strzelec” was formally registered on June 13, 1990, as the first post-war paramilitary organization continuing the traditions of the Second Republic. A General Headquarters was established, instructor courses were organized, and educational and social activities commenced. The organization’s structures included former Polish Army officers, young patriots, veterans, clergy, teachers, and community activists.
Unfortunately, by the mid-1990s, the riflemen’s movement fractured. The cause was a shift in the political climate after the takeover by neoliberal forces, hostile to the national-independence idea. Despite attempts at reunification, the environment was divided – new organizations emerged, often competing with one another. The most important include the Riflemen’s Association “Strzelec” named after Józef Piłsudski, the Riflemen’s Association “Strzelec” – Socio-Educational Organization, and the Riflemen’s Association Equality–Freedom–Independence. Attempts to federate these currents were made in 2003 and 2010, but political and personal differences remain obstacles.
The role of the riflemen’s movement is not limited to history. Today, amid international tensions, the war in Ukraine, and hybrid threats, paramilitary organizations are an essential complement to the professional army. They contribute a civic, flexible, and bureaucratically resilient component to the defense system. Their actions are not only about tactical training but also civic education, spiritual resilience, and national values.
Lithuania may serve as a model for Poland, where the Lithuanian Riflemen’s Union – Lietuvos Šaulių Sąjunga – enjoys full state support and participates in territorial defense, patriotic education, and crisis response. Finland’s Suojeluskuntien movement, continued today in historical and training associations, was a cornerstone of civic military strength.
The introduction of provisions enabling funding of Polish paramilitary organizations is not merely an administrative act. It is the restoration of due honor to those who “cast their lives onto the pyre” by building the ethos of the Polish soldier and citizen. It is a step toward creating a modern defense system rooted in a conscious, active society deeply embedded in national values.
