Od lewej stoją: szef działu prawnego niemieckiego MSZ Friedrich Gauss, niemiecki minister spraw zagranicznych Joachim von Ribbentrop, Józef Stalin oraz minister spraw zagranicznych ZSRS Wiaczesław Mołotow.

23 sierpnia 1939 r. w Moskwie przy okazji podpisania „Paktu o nieagresji pomiędzy Rzeszą Niemiecką i Związkiem Socjalistycznych Republik Rad”, pełnomocnicy Niemiec i ZSRR – Joachim Ribebbentrop, minister spraw zagranicznych III Rzeszy, oraz Wiaczesław Michajłowicz Mołotow – Przewodniczący Rady Komisarzy Sowieckich, podpisali pakt o nieagresji. Jednocześnie podpisano tajny protokół dodatkowy, który oznaczał dla Polski ponowne rozbiory. Niemcy napadły na Polskę od zachodu i północy 1 września, a Rosja sowiecka od wschodu 17 września.

Podpisane dokumenty były de facto decyzją obu totalitaryzmów o rozpoczęciu II wojny światowej. Hitler zyskał oto sojusznika (i czas!) i nie musiał się obawiać porozumienia Zachodu z ZSRS. Mógł w miarę bez ryzyka zrealizować plan ataku na Polskę, który został opracowany już w kwietniu. Stalin natomiast zyskiwał przyczółek do planowanego ataku na Europę. Mógł także stworzyć na polskich ziemiach organizacje prokomunistyczne legitymujące jego poczynania oraz doprowadzić do zagłady Polski, która była istotną przeszkodą w komunistycznym podboju imperialistycznej Europy.

Gra Stalina

Stalin wyjaśnił przyczyny podjęcia takiej decyzji na posiedzeniu Biura Politycznego WKP w dniu 19 sierpnia:
Jeżeli zawrzemy układ o wzajemnej pomocy z Francją i Wielką Brytanią, Niemcy zrezygnują z Polski i zaczną szukać modus vivendi z państwami zachodnimi. Wojnie się zapobiegnie, ale w przyszłości wydarzenia mogą przyjąć obrót niebezpieczny dla ZSSR. Jeżeli przyjmiemy propozycję Niemiec i zawrzemy z nimi pakt o nieagresji, Niemcy, oczywiście, napadną na Polskę, a wtedy przystąpienie do tej wojny Francji i Anglii będzie nieuniknione. Europę Zachodnią ogarną poważne niepokoje i zamieszki. W tych warunkach będziemy mieli duże szanse pozostania na uboczu konfliktu i przystąpienia do wojny w dogodnym dla nas momencie (…).
Towarzysze! W interesie ZSRS – Ojczyzny Mas Pracujących, jest, by wojna wybuchła pomiędzy Rzeszą i kapitalistycznym blokiem angielsko-francuskim. Należy zrobić wszystko, żeby ta wojna ciągnęła się jak najdłużej, po to, by obie strony nawzajem się wyniszczyły. Właśnie dlatego powinniśmy się zgodzić na zawarcie zaproponowanego przez Niemcy paktu, i pracować nad tym, by ta wojna, gdy już zostanie wypowiedziana, trwała jak tylko można najdłużej.

Wiarołomni sojusznicy

II Rzeczpospolita miała podpisane umowy sojusznicze z Wielką Brytanią oraz Francją. Już 27 sierpnia kopia tajnego protokołu do paktu była znana ministrowi spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii Edwardowi Woodlordowi. Brytyjczycy otrzymali go od Amerykanów. Ambasador USA w ZSRS Charles Bohlen otrzymał go od niemieckiego antyfaszysty Heinricha Herwartha von Bittenfelda – sekretarza ambasadora niemieckiego w Moskwie. Dzień później o protokole byli poinformowani już Francuzi, ale nikt nie przekazał jego kopii Polakom! Co więcej Brytyjczycy oraz Francuzi w przededniu wojny przekonywali Polaków, aby ci opóźnili mobilizację i przyjęli warunki Niemców, wprowadzając dezorganizację i chaos w przygotowaniach do odparcia ataku. Te działania, oraz zatajenie treści tajnego protokołu do paktu, przyczyniły się do szybszej klęski militarnej Polski oraz do załamania się znaczenia polskiej dyplomacji na arenie międzynarodowej. Już wcześniej sojusznicy Polski spisali ją na straty.

IV rozbiór Polski

Choć zmieniły się ustroje w Rosji i państwach niemieckich, to myślenie o geografii politycznej pozostało to samo. IV rozbiór Polski, sporządzony na papierze 23 sierpnia 1939 r., a skonsumowany przez Niemcy i Austrię (teraz wspólnie jako III Rzesza) 1 września, a przez Rosję (teraz już sowiecką, a nie carską) 17 września. Przypieczętowaniem tego rozbioru była wspólna Parada zwycięstwa Wehrmachtu i Armii Czerwonej w Brześciu Litewskim, która odbyła się już 22 września, mimo że w Polsce nadal trwały walki.
23 sierpnia obchodzony jest Dzień Pamięci Ofiar Reżimów Totalitarnych w Europie, znany również jako Międzynarodowy Dzień Czarnej Wstążki. Święto ustanowione zostało w 2009 r. przez Radę Europy.

Robert Szydlik

Autor jest radnym powiatu wołomińskiego. W latach 2018-20 był wicestarostą wołomińskim. Jest menadżerem, samorządowcem i heraldykiem (opracował herby, flagi i symbole dla 45 jednostek samorządowych w Polsce; projektuje także medale, sztandary itp.)

Pakt o nieagresji między Niemcami a ZSRR
Rząd ZSRR i Rząd Niemiecki kierując się pragnieniem utrwalenia sprawy pokoju między ZSRR a Niemcami oraz wychodząc z podstawowych założeń paktu o neutralności, zawartego między ZSRR a Niemcami w kwietniu 1926 r., wyraziły zgodę na następujące porozumienie.
Art. I. Obie umawiające się Strony zobowiązują się do powstrzymania się od wszelkiej przemocy, od wszelkich aktów agresji i wszelkich napaści we wzajemnych stosunkach zarówno oddzielnie, jak i łącznie z innymi państwami.

Art. II. W przypadku gdy jedna z umawiających się Stron stanie się obiektem działań wojennych ze strony państwa trzeciego, druga umawiająca się Strona nie okaże temu państwu poparcia w żadnej formie.

Art. III. Rządy obydwu umawiających się Stron pozostają w przyszlości we wzajemnym kontakcie dla konsultacji w celu wzajemnego informowania się w kwestiach, dotyczących ich wspólnych interesów.

Art. IV. Żadna z umawiających się Stron nie weźmie udziału w jakimkolwiek ugrupowaniu państw, które bezpośrednio lub pośrednio jest skierowane przeciwko drugiej Stronie.

Art. V. W razie powstania sporów lub konfliktów między umawiającymi się Stronami w sprawach tego lub innego rodzaju obie Strony będą rozstrzygać te spory lub konflikty wyłącznie przez przyjazną wymianę poglądów albo w razie potrzeby przez ustanowienie komisji dla uregulowania konfliktu.

Art. VI. Pakt niniejszy zostaje zawarty na lat dziesięć, z tym, że o ile jedna z umawiających się Stron nie wypowie go na rok przed upływem terminu, termin mocy obowiązującej tego paktu uważać się będzie za przedłużony automatycznie na następne pięć lat.

Art. VII. Pakt niniejszy podlega ratyfikacji w możliwie najkrótszym terminie. Wymiana dokumentów ratyfikacyjnych powinna nastąpić w Berlinie. Pakt wchodzi w życie niezwłocznie po jego podpisaniu.
Sporządzony w dwóch oryginałach w języku rosyjskim i niemieckim,
w Moskwie, 23 sierpnia 1939 r.
Podpisali: Z upoważnienia Rządu ZSRS W. Mołotow
W imieniu Rządu Rzeszy Niemieckiej J. Ribbentrop
Tajny protokół dodatkowy

1. W wypadku nastąpienia terytorialnych lub politycznych zmian na terenach należących do państw bałtyckich (Finlandia, Estonia, Łotwa i Litwa) północna granica Litwy stanowić będzie granicę pomiędzy strefami interesów Niemiec i ZSSR. W związku z tym obie strony uznają interesy Litwy w rejonie Wilna.

2. W razie zmian terytorialnych i politycznych na obszarach należących do państwa polskiego, strefy interesów Niemiec i ZSSR będą rozgraniczone mniej więcej wzdłuż linii rzek Narwi, Wisły i Sanu. Zagadnienie, czy interesy obu stron czynią pożądanym utrzymanie odrębnego państwa polskiego i jakie mają być granice tego państwa, może być ostatecznie rozstrzygnięte dopiero w toku wydarzeń politycznych. W każdym razie oba rządy rozważą tę sprawę w drodze przyjaznego porozumienia.

3. Jeżeli idzie o Europę południowo-wschodnią to strona radziecka podkreśla swoje zainteresowanie Besarabią. Ze strony niemieckiej stwierdza się zupełne desinterressement odnośnie tego terytorium.

4. Protokół niniejszy traktowany będzie przez obie strony jako ściśle tajny.

 

Za rząd Rzeszy Niemieckiej J.J. Ribbentrop
Za rząd ZSRS W. Mołotow

Oceń ten post

PODOBNE ARTYKUŁYWIĘCEJ OD AUTORA