Choć drzwi „Salonów u Mórawskich” zamknięto dla publiczności 14 XI 2025 r., wystawa jeszcze przez dwa dni żyła ciszą rodzinnych spotkań. 17 XI i 18 XI kurator Oskar Jakub Halkiew oprowadzał potomków Mórawskich i Górskich po wnętrzach, które na kilka listopadowych dni stały się rekonstrukcją dawnego świata nowodworskich fabrykantów.
Ekspozycja powstała w budynku dawnego Cechu Rzemiosł Różnych przy ul. Bohaterów Modlina 48. Miasto wcześniej nabyło rozległy zespół pamiątek po rodzinie Mórawskich: kilka tysięcy dokumentów, setki tomów historycznego księgozbioru, mapy, fotografie oraz przedmioty codziennego użytku, które przez lata towarzyszyły życiu fabrykanckiego rodu. W pierwszych dniach listopada mieszkańcy Nowego Dworu mogli zobaczyć wnętrza, w których splatała się historia rodzin Górskich i Mórawskich oraz Fabryki Przetworów Kartoflanych „Nowy Dwór” P. Górski i E. Mórawski.
17 XI 2025 r. wystawę zamkniętą już dla zwiedzających odwiedzili państwo Kasperscy, potomkowie Mórawskich. Ich przyjazd miał szczególny charakter, bo po raz pierwszy mogli zobaczyć z bliska przedmioty, które przez dziesięciolecia tworzyły codzienność ich przodków. Oskar Jakub Halkiew prezentował im rękopisy z domowego archiwum Mórawskich, rodzinne fotografie, fragmenty księgozbioru oraz wyposażenie dawnych salonów. Przedmioty, które publiczność oglądała jako artefakty, dla Kasperskich były śladami rodzinnego domu, ocalałymi pomimo zmian pokoleń.
Dzień później, 18 XI, w tych samych wnętrzach pojawili się państwo Górscy z synami, potomkowie nazwiska współtworzącego przed laty fabrykę przetworów kartoflanych. Ich wizyta domknęła symboliczne spotkanie dwóch rodów, które na przełomie XIX i XX wieku budowały nowodworski przemysł. Własność, praca, kontakty handlowe i wspólne przedsięwzięcia — te wątki wracały podczas rodzinnego oprowadzania.
Kurator wystawy wielokrotnie podkreślał wagę zachowanych materiałów źródłowych. 6 XI podczas konferencji prasowej pokazał między innymi ponadstuletni przepis na wykorzystanie syropu kartoflanego. Wyjaśniał — Już na początku XIX wieku, gdy wynaleziono sposób wyrabiania syropu z krochmalu kartoflanego, w roku 1812 w niemieckich czasopismach pojawiało się mnóstwo uwag z prośbą o wskazówki, jak stosować syrop kartoflany do przyrządzania galaret, konserw, konfitur. Prezentował również fotografie Świacka, miejsca narodzin współpracy handlowej Górskich i Mórawskich, oraz zdjęcia fabryki z lat 90. XIX wieku. Dodał — Mogę pocieszyć, że kompleks budynków przetrwał do naszych czasów, lecz będą spełniały już inne funkcje.
„Salony u Mórawskich” były dostępne od 10 do 14 XI 2025 r. W tym czasie mieszkańcy mieli możliwość dotknąć historii miasta poprzez rękopisy, pamiątki i odtworzone wnętrza. Ostatnie dwa dni, zarezerwowane dla potomków Mórawskich i Górskich, dopełniły opowieści o fabrykantach, którzy zbudowali jeden z najważniejszych zakładów w okolicy ulicy Nowołęcznej.
Jutro, 19 XI 2025 r., wystawa zostanie zdemontowana, a całość zbiorów trafi pod opiekę nowodworskiej biblioteki. Tam dokumenty i pamiątki zostaną opracowane, uporządkowane i zabezpieczone, by w przyszłości wracać w kolejnych projektach, badaniach i inicjatywach poświęconych lokalnej historii.
Return to the salons after years
Although the doors of the “Salons at the Mórawski family” were closed to the public on November 14, 2025, the exhibition lived on for two more days in the quiet setting of family visits. On November 17 and 18, the curator, Oskar Jakub Halkiew, guided the descendants of the Mórawski and Górski families through the interiors that for a few November days had recreated the world of Nowy Dwór’s former industrial elites.
The exhibition was held in the former Guild of Various Crafts at 48 Bohaterów Modlina Street. The city had previously acquired an extensive collection of Mórawski family memorabilia: several thousand documents, hundreds of volumes from a historical library, maps, photographs, and everyday objects that had once formed the backdrop of the family’s life. In early November, the residents of Nowy Dwór could see the reconstructed interiors where the histories of the Górski and Mórawski families intertwined with the workings of the potato processing factory “Nowy Dwór” operated by P. Górski and E. Mórawski.
On November 17, 2025, the exhibition—already closed to visitors—was visited by Mr. and Mrs. Kasperski, descendants of the Mórawski family. Their visit had a special meaning, as they were able for the first time to examine objects that had once belonged to their ancestors. Oskar Jakub Halkiew showed them manuscripts from the family archive, photographs, volumes from the library, and furnishings from the old salons. What visitors had viewed as artifacts, the Kasperski family recognized as tangible traces of a household that survived across generations.
A day later, on November 18, the same interiors were visited by Mr. and Mrs. Górski with their sons, descendants of the family that once co-owned the potato processing factory. Their presence completed a symbolic encounter between two family lines that had shaped the local industry at the turn of the 19th and 20th centuries.
The curator repeatedly emphasized the significance of the preserved sources. On November 6, during a press conference, he presented an over one-hundred-year-old recipe for the use of potato syrup. He explained — Already at the beginning of the 19th century, when a method for producing syrup from potato starch was invented, in 1812 German periodicals contained numerous notes asking for guidance on how to use potato syrup for jellies, preserves, and jams. He also displayed historical photographs of Świacko, where business cooperation between the Górski and Mórawski families began, and pictures of the factory from the 1890s. He added — I can reassure you that the complex of buildings has survived to our times, but it will already serve other functions.
The “Salons at the Mórawski family” were open from November 10 to 14, 2025. During that time, residents could explore the city’s history through manuscripts, memorabilia, and reconstructed interiors. The last two days, reserved for the descendants of the Mórawski and Górski families, completed the narrative of the entrepreneurs who established one of the region’s most important industrial sites near Nowołęczna Street.
Tomorrow, on November 19, 2025, the exhibition will be dismantled, and all collections will be transferred to the care of the library in Nowy Dwór. There, the documents and memorabilia will be cataloged and secured so they can return in future projects, studies, and initiatives dedicated to local history.
