23-IV-24r. We wtorek, delegacja z Pułtuska, w skład której weszli Burmistrz Miasta Pułtusk Wojciech Gregorczyk, Dyrektor Wydziału Zarządzania Kryzysowego Starostwa Powiatowego w Pułtusku dr Robert Dynak, oraz inni znaczący przedstawiciele społeczności lokalnej i akademickiej, miała zaszczyt zobaczyć w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie wyjątkowy zabytek – sztandar 13 Pułku Piechoty. Ten cenny artefakt, zaginiony w niewyjaśnionych okolicznościach w czasach drugiej wojny światowej, był przedmiotem poszukiwań przez licznych historyków i weteranów.
Sztandar, symbol męstwa i poświęcenia, został pierwotnie ufundowany przez mieszkańców powiatów pułtuskiego i makowskiego, a jego wręczenie miało miejsce 3 listopada 1923 roku. Przez lata ukryty, stał się przedmiotem licznych kontrowersji i legend, a jego historia nierozerwalnie wiąże się z Nowym Dworem i okolicami – miejscem, gdzie żołnierze z pułku mieli go ukryć podczas dramatycznych wydarzeń września 1939 roku.
Odnalezienie sztandaru to także ukoronowanie pracy lokalnych badaczy, w tym śp. Edwarda Raka, który poświęcił wiele lat na odkrycie tajemnicy tego zaginionego relikwiarza. Warto wspomnieć, że KALO Nowy Dwór, administrator lokalnego, historycznego profilu, od dłuższego czasu informował społeczność o trwających poszukiwaniach i historii pułku, podkreślając znaczenie sztandaru dla lokalnej tożsamości.
W roku 2020 sztandar został potajemnie przekazany do muzeum. Nie zostało to jednak z wielu powodów nagłośnione, a dwa lata później sztandar został tam rozpoznany przez dokonującego inwentaryzacji pracownika tej placówki. Powiadomiono wówczas o znalezisku przedstawiciela 13 Pułku Piechoty z Pułtuska, który przez kolejne dwa lata starał się o potwierdzenie w muzeum, że to ten sam, poszukiwany od dziesięcioleci sztandar.
Znalezienie sztandaru w magazynach muzeum w 2020 roku, choć początkowo nieoznajmione publicznie, stało się punktem zwrotnym dla sprawy. Krytyka zaniedbań instytucji w tej kwestii była głośna, ale równie ważne jest, że po dekadach niepewności i oczekiwania, porucznik Józef Rytel, niesłusznie oskarżony o zdradę i utratę sztandaru, został pośmiertnie zrehabilitowany.
W odpowiedzi na to historyczne odkrycie, Muzeum Wojska Polskiego ogłosiło plany renowacji sztandaru, a także zorganizowania społecznej zbiórki funduszy na jego odnowienie. Jest to szansa dla mieszkańców regionu, by włączyć się w pielęgnowanie pamięci o bohaterach lokalnych i w duchu patriotyzmu przekazać tę historię kolejnym pokoleniom.
Discovery of the 13th Infantry Regiment’s Standard, Tracing Local History
On Tuesday, April 23, 2024, a delegation from Pułtusk, including the Mayor of Pułtusk City, Wojciech Gregorczyk, and other prominent representatives of the local and academic community, had the honor of viewing a unique relic at the Polish Army Museum in Warsaw—the standard of the 13th Infantry Regiment. This valuable artifact, lost under mysterious circumstances during World War II, had been the subject of search by many historians and veterans.
The standard, a symbol of valor and sacrifice, was originally funded by the residents of Pułtusk and Maków districts, with its presentation taking place on November 3, 1923. Hidden for years, it became the subject of numerous controversies and legends, and its story is inseparably connected with Nowy Dwór and its surroundings—the place where the regiment’s soldiers were said to have hidden it during the dramatic events of September 1939.
The finding of the standard also crowns the efforts of local researchers, including the late Edward Rak, who devoted many years to uncovering the mystery of this lost reliquary. It is worth mentioning that KALO Nowy Dwór, the administrator of a local profile, had long been informing the community about the ongoing searches and the history of the regiment, emphasizing the importance of the standard for local identity.
The discovery of the standard in the museum’s storage in 2020, although initially not announced publicly, became a turning point in the case. The criticism of the institution’s neglect in this matter was loud, but it is equally important that after decades of uncertainty and waiting, Lieutenant Józef Rytel, wrongly accused of treason and losing the standard, was posthumously rehabilitated.
In response to this historic discovery, the Polish Army Museum announced plans to renovate the standard, as well as organize a community fundraising campaign for its restoration. This is an opportunity for the residents of the region to engage in preserving the memory of local heroes and, in a spirit of patriotism, to pass this history on to future generations.
