Maj to najlepszy czas na zbiór pokrzywy – rośliny, którą wielu niesłusznie traktuje jak chwast, a która od wieków stanowi jeden z najcenniejszych darów polskiej przyrody. Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica), rosnąca pospolicie na obrzeżach pól, w zaroślach i przy płotach, jest nie tylko rośliną jadalną, ale przede wszystkim leczniczą – oczyszczającą, krwiotwórczą i wzmacniającą. W polskiej medycynie ludowej zajmuje miejsce wyjątkowe.
Właściwości lecznicze pokrzywy
Pokrzywa zawiera niezwykle bogaty zestaw substancji czynnych: witaminy A, C, K, B2, kwas pantotenowy, żelazo, krzem, wapń, magnez, flawonoidy, garbniki, karotenoidy, fitosterole, histaminę oraz enzymy. Jej liście działają:
– moczopędnie – wspomagają usuwanie nadmiaru wody i toksyn,
– krwiotwórczo – poprawiają obraz krwi, podnoszą poziom hemoglobiny,
– przeciwzapalnie i przeciwreumatycznie – łagodzą bóle stawów,
– regenerująco – wzmacniają organizm po chorobach i osłabieniach,
– przeciwłupieżowo – jako składnik płukanek do włosów wzmacnia cebulki i ogranicza przetłuszczanie się skóry głowy.
Ziele pokrzywy można pić w postaci naparów, stosować zewnętrznie jako płukanki oraz wykorzystywać jako dodatek do zup, naleśników, farszów czy zielonych koktajli. Pokrzywa ma smak wyrazisty, przypominający szpinak, z lekką goryczką.
Kiedy i jak zbierać pokrzywę?
Najlepszy czas na zbiór liści pokrzywy to maj i pierwsza połowa czerwca, zanim roślina zakwitnie. Wybieramy miejsca oddalone od dróg, pól opryskiwanych pestycydami i wysypisk. Zbieramy tylko górne, młode pędy – niezdrewniałe i intensywnie zielone. Ręce należy chronić rękawicami.
Roślinę ścina się ostrymi nożyczkami lub nożem, tuż nad drugim lub trzecim liściem. Zebrany surowiec warto rozłożyć cienką warstwą na bawełnianej ściereczce i pozostawić na kilka godzin, by pokrzywa zwiędła – wtedy przestaje parzyć.
Jak suszyć i przechowywać?
Ziele przeznaczone do suszenia rozkłada się cienką warstwą w przewiewnym i cienistym miejscu – nigdy na słońcu, które niszczy chlorofil i cenne związki. Można je również suszyć w suszarce do ziół w temperaturze nieprzekraczającej 40°C. Po wysuszeniu liście powinny mieć intensywny zielony kolor, łamać się, ale nie kruszyć.
Po całkowitym wysuszeniu przechowujemy je w szklanych słoikach lub papierowych torebkach w suchym, zacienionym miejscu. Dobrze przechowywana pokrzywa zachowuje swoje właściwości lecznicze przez około 12 miesięcy.
Jak stosować pokrzywę?
– Napar: 1 łyżkę suszonych liści zalać szklanką wrzątku, parzyć pod przykryciem 10–15 minut. Pić 1–2 razy dziennie jako środek oczyszczający i wzmacniający.
– Płukanka do włosów: 2 łyżki suszonego ziela zalać 1 litrem wrzątku, odstawić na 30 minut, przecedzić. Stosować po umyciu włosów – wzmacnia cebulki, ogranicza przetłuszczanie i łupież.
– Dodatek do potraw: świeże, młode liście można dodawać do jajecznicy, farszów pierogowych, zup i koktajli. Sparzyć wrzątkiem przed użyciem.
– Okłady: świeże, rozgniecione liście przykładane miejscowo działają przeciwbólowo i przeciwzapalnie.
Pokrzywa w polskiej tradycji
W dawnych wiekach pokrzywę stosowano nie tylko w celach leczniczych, ale i kulinarnych oraz gospodarskich – jako paszę dla zwierząt, składnik naturalnych barwników, a nawet włókno do wyrobu sznurków i tkanin. W lecznictwie ludowym uważano ją za „czyścicielkę krwi”, polecaną zwłaszcza w okresie wiosennego przesilenia.
W dobie współczesnej – pełnej syntetycznych suplementów i środków chemicznych – warto wrócić do pokrzywy jako daru natury, darmowego, bezpiecznego i skutecznego.
