Bolesław Chrobry to władca wyjątkowo zasłużony. Nie tylko ochronił Polskę przed niemieckimi najazdami, ale też sięgnął po koronę królewską. Jak wyglądała koronacja Chrobrego? Fakty dotyczące tego wydarzenia giną w mrokach dziejów…
Koronacja Chrobrego na króla Polski była zwieńczeniem jego długoletnich wysiłków. Państwo zyskało silną pozycję na arenie międzynarodowej, zażegnane też zostało ryzyko jego rozpadu. Był 18 kwietnia 1025 r., kiedy arcybiskup gnieźnieński, Hipolit, włożył na skronie Bolesława Chrobrego królewską koronę… Ale czy na pewno właśnie tak było? Niedostatek źródeł sprawia, że rozmaite teorie dotyczące koronacji Chrobrego budowane są na domysłach, popartych strzępami informacji z epoki. W 1018 r. zmarł kronikarz Thietmar. Zamilkło zatem najważniejsze źródło do badania dziejów Polski na początku XI w. Zachowały się jednak lakoniczne wzmianki innych niemieckich uczonych, oburzonych zuchwałością słowiańskiego władcy.
Zuchwały Bolesław Słowianin
Istnieją teorie, jakoby Chrobrego koronował Otton III już podczas zjazdu gnieźnieńskiego w 1000 r. Zapiski kronikarzy wyraźnie jednak sytuują to wydarzenie w roku 1025 (łącząc niekiedy samozwańczą koronację Chrobrego z jego rychłą śmiercią). Roczniki Kwedlinburskie tak opisują koronację słowiańskiego władcy:
Bolesław książę Polski, dowiedziawszy się o śmierci wzniosłego cesarza Henryka, podniesiony na duchu, trucizną pychy do tego stopnia zalał swoje wnętrzności, że zuchwale odważył się po namaszczeniu nałożyć sobie koronę, za którą to jego zarozumiałości śmiałością ducha rychło spotkała go zemsta Boga, albowiem wkrótce zszedł poddany smutnemu wyrokowi śmierci.
Podobnej opinii był kronikarz Wipo:
W tym samym roku jak wyżej [1025] Bolesław Słowianin, książę Polan, przywłaszczył sobie, na wzgardę króla Konrada, insygnia królewskie i imię króla, czego zuchwałość niebawem śmierć unicestwiła.Bolesław
Chrobry wykorzystał roszady na tronie niemieckim, aby ugruntować swoją pozycję. Henryk II, ostatni przedstawiciel dynastii saskiej, zmarł 13 lipca 1024 r. 8 września tegoż roku doszło zaś do koronacji Konrada II. W tym czasie doszło też do zmiany papieża – 9 kwietnia zmarł, ściśle związany z Henrykiem II, Benedykt VIII. Zastąpił go Jan XIX. Śmierć Chrobrego przypada zaś na 17 czerwca 1025 r. Dokładna data jego koronacji nie jest znana, można jednak co do niej wysnuć pewne domysły. Doniosłych wydarzeń dokonywano przeważnie w ważne święta kościelne. Prawdopodobna jest tu Wielkanoc, która w 1025 r. wypadła 18 kwietnia. Równie dobrze mógł to być jednak dzień św. Wojciecha (23 kwietnia), a nawet Zielone Świątki (6 czerwca).
Równie niepewne jest miejsce koronacji. Wedle tradycji miała ona miejsce w katedrze gnieźnieńskiej. Ta wprawdzie spłonęła w 1018 r., ale rychło rozpoczęto jej odbudowę. Doskonałym miejscem na tak doniosłą uroczystość mogła być także katedra poznańska. W tym okresie prezentowała się bardziej okazale niż gnieźnieńska. Trzeba również zauważyć, że to właśnie w niej pierwszy polski król został pochowany.
A kto włożył koronę na skronie Chrobrego? Najprawdopodobniej arcybiskup gnieźnieński, Hipolit. Mógł on być następcą pierwszego arcybiskupa, Radzima-Gaudentego. Wedle roczników kapituły krakowskiej zmarł on w 1027 r.
Regnum Poloniae
Konrad II i opinia niemiecka z oburzeniem przyjęli wieść o koronacji Chrobrego. Władca polski, dążąc po koronę, starał się o poparcie papieża (już od 1001 r. słał poselstwa do Rzymu, kilkukrotnie później ponawiane). Królowi Niemiec nie wspomniał jednak nic o swoich planach. Mimo wyrazu niezadowolenia Konrad II nie negował legalności samej koronacji. Mogła na to mieć wpływ Rycheza, żona Mieszka II. Była siostrzenicą Ottona III, a Konrad zawsze podkreślał swoje pokrewieństwo z domem ottońskim. Warto zresztą dodać, że nawet kiedy Mieszko II utracił godność królewską, Rychezie pozwolono ją zachować aż do śmierci w 1063 r.
Wreszcie, po wielu staraniach, Polska stała królestwem. Niewątpliwie wraz z tą chwilą wielka duma zagościła w sercu Chrobrego. Ale w całym przedsięwzięciu nie chodziło jedynie o zaspokojenie własnych ambicji. Król zamierzał utrzymać jedność ziem polskich. Jego dziedzictwo miał zatem otrzymać syn, Mieszko. Był to ruch ryzykowny, zrywający z zasadą patrymonialną, wedle której każdy męski członek dynastii miał prawo do panowania. Na dodatek Chrobry, na rzecz Mieszka, odsunął od dziedziczenia swojego najstarszego syna, Bezpryma. Prawdopodobnie istniał plan koronowania Mieszka jeszcze za życia Chrobrego. Takie działanie zrównoważyłby jego pozycję wobec starszego (a zatem posiadającego większe prawo do tronu) Bezpryma. Ostatecznie jednak Mieszko II wstąpił na tron dopiero po śmierci ojca, a w późniejszym okresie popadł w konflikt z bratem. Dla Polski zbliżały się ciężkie czasy. Dłuższe utrzymanie statusu królestwa okazało się w tym okresie niemożliwe. Mieszko II musiał ukorzyć się przed cesarzem, toteż w 1031 r. zrzekł się korony. Królewska tradycja została jednak zakorzeniona. Dzięki zabiegowi Chrobrego, przyszli polscy władcy mogli z większą skutecznością zabiegać o koronę.
Histmag.org
Antoni Olbrychski
The Coronation of Bolesław the Brave – the mysteries of Poland’s first crown
Bolesław the Brave was an exceptionally meritorious ruler. He not only defended Poland against German invasions but also reached for the royal crown. What did Bolesław’s coronation look like? The facts surrounding this event are shrouded in the mists of history.
Bolesław’s coronation as King of Poland was the culmination of his long efforts. The Polish state gained strong international standing, and the risk of its dissolution was averted. It was April 18, 1025, when Archbishop Hipolit of Gniezno placed the royal crown upon Bolesław’s head… But was it really so? The lack of sources makes the theories surrounding Bolesław’s coronation based mostly on conjecture, supported by scattered pieces of information from the time. In 1018, chronicler Thietmar died, silencing the most important source for studying Poland’s early 11th-century history. However, brief mentions by other German scholars, outraged by the audacity of the Slavic ruler, have survived.
The Audacious Bolesław the Slav
Some theories claim that Bolesław was crowned by Otto III during the Congress of Gniezno in 1000. However, historical records clearly place the coronation in 1025, sometimes linking Bolesław’s self-crowning with his imminent death. The Quedlinburg Annals describe it thus:
Bolesław, Duke of Poland, learning of the death of the exalted Emperor Henry, became so intoxicated by the poison of pride that he audaciously dared to crown himself after anointing, for which the vengeance of God soon struck him down, subject to the sad verdict of death.
Chronicler Wipo similarly wrote:
In the same year [1025], Bolesław the Slav, Duke of the Polans, arrogantly usurped the royal insignia and the name of king, and this arrogance soon led to his death.
Bolesław the Brave used the turmoil on the German throne to solidify his position. Henry II, the last of the Saxon dynasty, died on July 13, 1024. Conrad II was crowned on September 8 of the same year. Meanwhile, Pope Benedict VIII, a close ally of Henry II, died on April 9, 1024, and was succeeded by John XIX.
Bolesław died on June 17, 1025. The exact date of his coronation is unknown, but it is speculated that it could have taken place on Easter (April 18), St. Adalbert’s Day (April 23), or Pentecost (June 6).
The location of the coronation remains uncertain. Tradition points to Gniezno Cathedral, although Poznań Cathedral, more magnificent at the time, is also a possibility. The crown was likely placed on Bolesław’s head by Archbishop Hipolit of Gniezno.
Regnum Poloniae
Bolesław’s coronation was a major political success. Although Conrad II received the news with outrage, he did not question its legality, perhaps influenced by Rycheza, wife of Mieszko II and niece of Otto III.
Thanks to Bolesław’s coronation, Poland attained kingdom status, and the royal tradition was firmly embedded in Polish state identity. Although Mieszko II later lost the crown in 1031, the road to future coronations had already been paved.
