Sesja Rady Miejskiej w Nowym Dworze, która odbyła się 25 XI 2025 r., przyniosła decyzję kończącą wieloletni spór o własność zabytkowego cmentarza garnizonowego w Modlinie Twierdzy. Radni wyrazili zgodę na przejęcie od Skarbu Państwa działki nr 4 o powierzchni 6,2029 ha. Uchwała otwiera drogę do formalnego uregulowania statusu terenu, który od lat pozostawał pod faktycznym władaniem miasta, choć formalnie nie należał do samorządu.
Miasto ma otrzymać działkę w formie darowizny, zgodnie z ustawą o gospodarce nieruchomościami. Cmentarz garnizonowy, wpisany 16 II 1988 r. do rejestru zabytków pod numerem A-1326, został uznany za miejsce wymagające stałej pieczy publicznej. Uchwała wskazuje art. 6 pkt 9 ustawy, czyli realizację celu publicznego polegającego na utrzymywaniu cmentarza. Wykonanie przepisów decyzji powierzono Burmistrzowi Nowego Dworu.
Decyzja była od miesięcy zapowiadana, a sprawa narastała wraz z kolejnymi sygnałami o degradacji cmentarnej tkanki. Do tej kwestii wielokrotnie wracał radny Sławomir Kaliński. W lutym 2024 r. w interpelacji skierowanej do ówczesnego Przewodniczącego Rady Miasta zwracał uwagę, że miasto, jako posiadacz samoistny cmentarza do 9 VI 2022 r., „nie poczyniło żadnych kroków prawnych, żeby przejąć na własność działkę nr 4”. Wskazywał również na koszty ponoszone przez gminę przy remontach mogił wojennych i na brak jasności co do zgód na współczesne pochówki na terenie historycznej nekropolii. Prosił o ujawnienie umowy użyczenia terenu parafii św. Barbary z 6 X 2011 r. oraz decyzji Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków .
Załączona do interpelacji mapa (s. 3 dokumentu) przedstawiała działki 10, 9, 8 i 6 obręb 0004 jako teren planowanego cmentarza komunalnego. Na kolejnej stronie widniało oznaczenie działki nr 4 jako terenu cmentarza wojennego. Radny pytał wtedy, czy miasto planuje budowę nowego cmentarza komunalnego na tym obszarze i jakiej współpracy z władzami kościelnymi wymaga taki projekt.
W styczniu 2024 r. radny ponowił pytania, podkreślając, że rozpoczęte na cmentarzu pochówki dzielą lokalną społeczność. W piśmie z 19 I 2024 r. miasto odpowiedziało, że nigdy nie było właścicielem terenu, a od 9 VI 2022 r. właścicielem został Skarb Państwa. Podkreślono, że wszystkie działania dotyczące cmentarzy wojennych wymagają uzgodnień na poziomie wojewódzkim, a decyzje konserwatorskie należą do Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Miasto przyznało jednocześnie, że można rozważać budowę nowego cmentarza komunalnego, lecz wymaga to współpracy z Kościołem, który administruje sąsiednimi terenami parafialnymi .
Wiosną 2024 r. radny informował o zniszczeniu jednej z mogił żołnierzy poległych w 1939 r., na którą przewróciło się drzewo. Wskazywał, że „obecny właściciel, czyli Skarb Państwa, nie robi nic w kierunku naprawienia i uporządkowania mogiły”. Podkreślał, że przez lata miasto ponosiło koszty utrzymania cmentarza – m.in. w latach 2019–2020 sięgały one 849 898 zł – a mimo to samorząd w przeszłości zrzekł się ewentualnego zasiedzenia terenu.
W maju 2025 r. radny rozpoczął współpracę z nowym burmistrzem Sebastianem Sosińskim w sprawie uregulowania statusu prawnego nekropolii. Od tego momentu sprawa nabrała tempa i zmierzała do finału.
Uchwała przyjęta 25 XI 2025 r. rozpoczyna proces przejęcia działki nr 4 i przywrócenia miastu pełni odpowiedzialności za zabytkową nekropolię w Modlinie Twierdzy. Samorząd otrzyma narzędzia prawne, aby prowadzić prace porządkowe i konserwatorskie, a także zakończyć wieloletni spór o status historycznego cmentarza.
The Cemetery Returns to the City
The session of the Municipal Council in Nowy Dwór, held on November 25, 2025, brought a decision ending the long-standing dispute over the ownership of the historic garrison cemetery in Modlin Fortress. The councillors approved the acquisition of plot No. 4, covering 6.2029 hectares, from the State Treasury. The resolution opens the way to formally regulating the status of an area that for years had been under the city’s factual control but was not formally municipal property.
The city will receive the plot as a donation under the Real Estate Management Act. The garrison cemetery, entered in the register of historic monuments on February 16, 1988, under number A-1326, was recognised as requiring permanent public stewardship. The resolution cites Article 6(9) of the act, indicating a public purpose consisting in maintaining the cemetery. The mayor was tasked with implementing the resolution, which took effect immediately.
The decision had been anticipated for months as reports of the cemetery’s degradation increased. Councillor Sławomir Kaliński repeatedly addressed this matter. In February 2024, in an interpellation addressed to the then chairman of the council, he stressed that the city, as the possessor in fact of the cemetery grounds until June 9, 2022, “had taken no legal steps to acquire ownership of plot No. 4.” He also pointed to the costs borne by the municipality in renovating military graves and the lack of clear rules governing contemporary burials on the historic site. He requested disclosure of the 2011 land-use agreement with St. Barbara Parish and all decisions issued by the regional monument conservator .
The map attached to the interpellation (p. 3) showed plots 10, 9, 8 and 6 as the planned location of a municipal cemetery. The next page indicated plot No. 4 as the area of the war cemetery. The councillor asked whether the city planned construction of a new municipal cemetery there and what cooperation with church authorities would be required.
In January 2024, he repeated similar questions, emphasising that emerging burials on the site were causing divisions among residents. In a letter of January 19, 2024, the city replied that it had never owned the land and that since June 9, 2022, the State Treasury had been the owner. It noted that all decisions regarding war cemeteries must be taken at regional level, and conservator approvals lie with the Mazovian Regional Monument Conservator. The city acknowledged that building a new municipal cemetery could be considered but would require cooperation with the Church, which administers adjacent parish areas .
In spring 2024, the councillor reported that a tree had fallen on the grave of soldiers killed in September 1939, destroying the burial site. He argued that “the current owner, the State Treasury, is doing nothing to repair and restore the grave.” He recalled that the municipality had invested public funds in the cemetery for decades — for example, PLN 849,898 in 2019–2020 — yet at an earlier stage renounced possible acquisitive prescription.
In May 2025, the councillor and the new mayor, Sebastian Sosiński, began cooperation on regulating the cemetery’s legal status. From that moment, the issue gained momentum.
The resolution adopted on November 25, 2025, launches the process of transferring plot No. 4 to the city and restoring full responsibility for the historic cemetery in Modlin Fortress. The municipality will receive the legal authority to conduct maintenance and conservation work and finally resolve the long dispute over the cemetery’s status.
