Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie kompleksowej strategii, która umożliwi przyciąganie kapitału Polonii do Polski, budując trwałe mechanizmy, instytucje i programy zgodne z najlepszymi praktykami państw skutecznie współpracujących ze swoją diasporą.
Kapitał Polonii – finansowy, społeczny, kompetencyjny i soft power – pozostaje jednym z najmniej wykorzystanych zasobów rozwojowych Polski po 1989 roku. Polonia amerykańska, kanadyjska, brytyjska i europejska dysponuje znacznym potencjałem inwestycyjnym, sięgającym dziesiątek miliardów dolarów rocznie. Jednak brak spójnych narzędzi, stabilnych kanałów komunikacji oraz przewidywalnych zachęt sprawia, że większość tego kapitału nigdy nie trafia do Polski.
W ostatnich trzech dekadach wiele państw Europy Środkowo-Wschodniej uznało swoje diaspory za strategiczny kapitał polityczny, gospodarczy i kulturowy. W przeciwieństwie do tradycyjnego podejścia – w którym emigracja była traktowana jako strata demograficzna – współczesne rządy zaczęły budować nowe modele współzarządzania państwem z udziałem swoich obywateli za granicą.
Finanse i potencjał Polonii:
W pierwszym kwartale 2025 roku Polonia przesłała do Polski około 2,86 mld złotych. Dla porównania, w całym 2023 roku łączna kwota przekazów wyniosła około 6,43 mld USD, czyli niemal połowę rekordowego poziomu z 2008 roku (12,32 mld USD).
Polsko-Słowiańska Federalna Unia Kredytowa, z 22 oddziałami w USA, pod koniec czerwca 2025 r. posiadała 2,45 mld USD depozytów i 124,708 członków – średnio ponad 19,600 USD na osobę. Trudno przecenić potencjał finansowy ok. 10 milionów amerykańskich Polaków.
Demografia:
Z ostatnich badań United States Census 2020 wynika, że 95 proc. amerykańskich Polaków urodziło się w Stanach Zjednoczonych, a 8 969 530 osób przyznało się do polskiego pochodzenia – nie z przymusu, tylko dobrowolnie. Badania od kilku dekad wyraźnie pokazują, że polska grupa etniczna jest lepiej wykształcona niż przeciętny Amerykanin. 43,5 proc. posiada co najmniej wykształcenie na poziomie college’u lub wyższe w zestawieniu ze średnią amerykańską wynoszącą 33,1 proc. Amerykanie polskiego pochodzenia są również bogatsi niż przeciętny Amerykanin (79 tys. dol. wobec średniej 63 tys., jeśli chodzi o dochód na rodzinę; aż 71 proc. deklaruje przynależność do Kościoła rzymskokatolickiego – studium Polish Americans Today: A Survey of Modern Polonia Leadership, Piast Institute, 2020).
Po upadku komunizmu polskie elity polityczne przyjęły warszawsko-centryczną perspektywę, koncentrując się na: reformach gospodarczych, wyprzedaży majątku, budowie instytucji demokratycznych, integracji z NATO i UE i realizacji postanowień z Magdalenki – wykluczającej Polonię z udziału w polskim życiu publicznym.
W tym kontekście diaspora została uznana za element mniej istotny dla bieżących wyzwań państwa. Równocześnie w instytucjach centralnych utrwaliło się przekonanie, że rola Polonii w walce z komunizmem została już „wypełniona”, a jej znaczenie można ograniczyć do wymiaru kulturowo-sentymentalnego. To przesunięcie percepcji zapoczątkowało trwającą dekady marginalizację udziału polskiej diaspory w polskim życiu publicznym.
2. Diagnoza: Dlaczego kapitał Polonii nie płynie do Polski?
2.1. Brak stabilnych i przewidywalnych ram instytucjonalnych
Polonijni inwestorzy nie znajdują w Polsce jednego, profesjonalnego punktu kontaktowego. Brakuje dedykowanych zespołów, które obsługują inwestorów zagranicznych pochodzenia polskiego w ich języku i w ich strefie czasowej. W Polsce pracujemy od 8-16 a Polacy w Stanach Zjednoczonych w tym samym realnym czasie zaczynają swój dzień. A dzwoniąc do biura w Polsce, można co najwyżej nagrać się na automatycznej sekretarce. Odpowiadanie na emaile w Polsce nie jest też mocną stroną a planowanie ciągle odbywa się na ostatnią chwilę. Nawet umówić się na rozmowę w poważnej instytucji to ciągle wyczyn. Kiedy na konferencjach wygłaszamy poważne referaty bądź analizy, polscy urzędnicy muszą niestety już iść, bo właśnie kończy się im praca, albo mają inne ważne spotkanie.
2.2. Niedostateczny poziom zaufania i wiarygodności
Polonia, szczególnie w USA, oczekuje przejrzystości, jasnych gwarancji państwowych, zweryfikowanych projektów i stabilnego prawa. Częsta zmienność regulacji w Polsce jest istotnym czynnikiem ryzyka.
2.3. Brak bezpiecznych, profesjonalnych produktów inwestycyjnych
Polonia oczekuje narzędzi zbliżonych do amerykańskich funduszy, obligacji, funduszy venture capital i inwestycji przy udziale państwa. Polska nie oferuje takich rozwiązań w sposób systemowy.
2.4. Niski poziom informacji o możliwościach inwestycyjnych w Polsce
Polonia nie otrzymuje regularnych komunikatów, analiz i projektów inwestycyjnych w języku angielskim. Brakuje nowoczesnej narracji o potencjale Polski.
2.5. Słaba współpraca państwowych instytucji z diasporą
Obecne struktury nie są dostosowane do oczekiwań inwestorów zagranicznych. Brakuje roli „ombudsmana” (Ombudsman – niezależny urzędnik, powiązany z parlamentem, do którego można odwoływać się w sprawach naruszania praw i wolności jednostki po wyczerpaniu samodzielnych możliwości prawnych), który reprezentowałby interesy inwestorów polonijnych w Polsce.) Ponadto polaryzacja i dwuwładza w Polsce przekłada się na brak transparentności wizji współpracy z diasporą, która powinna być ponadpartyjna. A polonijni inwestorzy od 1989 odbijają się od rozmaitych drzwi, a ich pomysły mimo ich wyjątkowości ciągle lądują w koszu. Polska klasa polityczna posługuje się pustymi hastami: „Polonia najlepszym ambasadorem na świecie” lub własnymi narracjami: „polonia jest skłócona”, albo modami. W tym sezonie istnieje moda na „Polonię w Brazylii” a fakt, że język polski jest drugim językiem urzędowym (po portugalskim) w gminie Áurea w Brazylii (stan Rio Grande do Sul) od 2022 roku, co jest ogromnym sukcesem lokalnej Polonii, która stanowi tam 90% mieszkańców, umożliwiając posługiwanie się polskim w urzędach i promowanie kultury. Inicjatywa ta jest częścią szerszych działań mających na celu ochronę polskiego dziedzictwa kulturowego w Brazylii, gdzie mieszka ponad 1,5 miliona Polaków, wywołuje wyraźne podniecenie u warszawskich fachowców od Polonii.
3. Cele Strategiczne
Cel 1: Przyciągnięcie do Polski nowego kapitału prywatnego Polonii
Zwiększenie rocznego napływu inwestycji polonijnych z obecnych poziomów marginalnych do 1–3 mld USD rocznie w perspektywie 5 lat.
Cel 2: Zbudowanie trwałej infrastruktury instytucjonalnej współpracy z Polonią
Profesjonalizacja obsługi inwestorów polonijnych poprzez utworzenie wyspecjalizowanych struktur, dedykowanych produktów finansowych i narzędzi prawnych.
Cel 3: Mapa branż i inwestycji strategicznych
Umacnianie państwa poprzez inwestycje Polonii w:
- energetykę i transformację technologiczną,
- polskie startupy i innowacje,
- produkcję i eksport wysokiej wartości,
- projekty regionalne i akademickie,
- technologie przyszłości.
Cel 4: Odbudowa zaufania i wizerunku Polski jako wiarygodnego partnera
Nowoczesna komunikacja skierowana do Polonii w USA, Kanadzie, Wielkiej Brytanii i UE.
4. Kluczowe Elementy Strategii
4.1. Polonia Investment Desk – jedno okno wejścia dla inwestora
Struktura „profesjonalnego punktu kontaktowego”, która:
- działa 24/7 w relacji Polska – USA,
- zapewnia obsługę anglojęzyczną,
- szkicuje mapę inwestycyjną Polski,
- koordynuje procesy administracyjne,
- prowadzi audyt projektów zgłaszanych Polonii.
Desk jest fundamentem budowania zaufania, zmniejsza ryzyko i usprawnia komunikację.
4.2. Diaspora Bonds – Polonia Investment Bonds
Wzorowane na rozwiązaniach izraelskich (Israel Bonds: Pioneering Diaspora Investment Development Corporation for Israel (DCI) i indyjskich India Development Bonds (IDB).
Cechy produktu:
- emitowane przez BGK lub PFR,
- dostępne tylko dla osób polskiego pochodzenia mieszkających za granicą,
- atrakcyjne oprocentowanie,
- zabezpieczenie państwowe,
- środki przeznaczone na projekty strategiczne.
Efekt: szybkie i bezpieczne pozyskanie kapitału w wysokości 1–2 mld USD rocznie.
4.3. Polonia Venture Capital Fund
Profesjonalnie zarządzany fundusz, który:
- inwestuje w polskie startupy i nowe technologie,
- umożliwia Polonii współinwestowanie,
- zapewnia profesjonalny nadzór i due diligence,
- obniża barierę wejścia: nawet od 5–10 tys. USD.
Cel: połączenie kapitału Polonii z polskim potencjałem technologicznym.
4.4. Program Matching Funds – państwo współinwestuje z Polonią
Mechanizm stosowany przez Izrael, Singapur i Koreę Południową.
W ramach programu:
- państwo dokłada 1 zł do każdej 1 zł zainwestowanej przez Polonię,
- sektor publiczny przejmuje część ryzyka inwestycyjnego.
Branże priorytetowe:
- energetyka,
- biotechnologia,
- deep tech,
- rolnictwo wysokiej wartości,
- cyfryzacja przemysłu.
4.5. Polonia Business Gateway – cyfrowa platforma inwestycyjna
Platforma typu one-stop-shop z następującymi elementami:
- baza zweryfikowanych projektów inwestycyjnych,
- partnerzy biznesowi w Polsce,
- dostęp do ekspertów, prawników i doradców,
- narzędzia analityczne,
- szkolenia dla inwestorów,
- możliwość zdalnej realizacji inwestycji.
Celem jest ułatwienie szybkiego i bezpiecznego wejścia kapitału polonijnego do Polski.
4.6. Polonijne Anioły Biznesu – globalna sieć ekspertów i mentorów
Sieć przedsiębiorców i inwestorów polonijnych, którzy:
- prowadzą sesje pitch & review dla startupów,
- oceniają projekty inwestycyjne,
- wspierają rozwój firm w Polsce i za granicą,
- budują prestiż i ekosystem polskich innowacji.
4.7. Ulgi podatkowe i prawne dla inwestorów zagranicznych
Rekomendowane rozwiązania:
- preferencyjne opodatkowanie zysków z inwestycji dla polskich emigrantów,
- zwolnienia z części podatku przy repatriacji kapitału,
- uproszczona procedura otwierania firm (anglojęzyczne formularze, epodpis dla Polonii),
- specjalne strefy inwestycyjne dla projektów pochodzenia polonijnego.
4.8. Certyfikacja bezpieczeństwa projektów inwestycyjnych
Wprowadzenie „Polish Diaspora Investment Certification”, które:
- potwierdza weryfikację prawną i finansową projektu,
- minimalizuje ryzyko oszustw i nieprofesjonalnego pośrednictwa,
- buduje wiarygodność polskiego rynku.
4.9. Dostęp do polskich instytucji finansowych w opcji przez telefon zza granicy
- obecnie dostęp do większości polskiej bankowości z USA jest niemożliwy, gdyż polskie banki nie mają podpisanych umów na obsługę usług z terenu USA. Możliwość dostępu do konta polskiego banku nie jest możliwa, gdyż te nie wysyłają SMS do USA. Sytuacja była znacznie lepsza poprzez logowanie przez email, ale ta sytuacja w chwili obecnej jest niemożliwa. Ponadto polskie banki niechętnie wysyłają chociażby karty bankowe do USA. To trzeba jak najszybciej załatwić.
- Zakup akcji na przykładzie akcji Do Rzeczy, jest możliwy tylko przez instytucje międzynarodowe, dostęp do zakupu akcji w Polsce możliwy jest tylko, gdy posiada się polski telefon. Tak więc Polacy z zagranicy nie mają możliwości dokonywania takich transakcji.
5. Strategia Komunikacji i Budowania Wizerunku
5.1. Kampania „Invest in Poland – Polonia Edition”
Nowoczesna kampania skierowana do Polonii w USA, Kanadzie i Europie, obejmująca:
- filmy, podcasty, webinaria,
- materiały anglojęzyczne,
- przekaz pozytywny i profesjonalny.
5.2. Roadshow inwestycyjny w USA i Kanadzie
Delegacje rządowe i gospodarcze odwiedzają największe skupiska Polonii:
- Chicago,
- Nowy Jork,
- Detroit,
- Toronto,
- Houston.
Celem jest budowanie bezpośrednich relacji.
Taką wyprawę dla grupy profesorów z KUL do Teksasu zorganizowało i sfinansowało Stowarzyszenie Polaków w Teksasie z Krzysztofem Gajdą. Od 28 czerwca do 5 lipca w Teksasie przebywała delegacja Instytutu Patria Polonia Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego z profesorami: Jackiem Gołębiowskim, Mieczysławem Rybą, Przemysławem Czarnkiem (byłym ministrem edukacji), Januszem Bieniem i dr. Katarzyną Czarnek, Bartoszem Rybakiem oraz byłym konsulem generalnym w Nowym Jorku Adrianem Kubickim. Według OEC (www.oec.world) między majem 2024 r. a majem 2025 r. eksport Stanów Zjednoczonych do Polski zmniejszył się o 175 milionów dolarów (14,3%) – z 1,23 miliarda do 1,06 miliarda dolarów, podczas gdy import wzrósł o 96,6 miliona dolarów (9,28%) – z 1,04 miliarda do 1,14 miliarda dolarów, głównie ze stanu Teksas.
5.3. Raporty i biuletyny inwestycyjne w języku angielskim
Regularne aktualizacje o rynku, inwestycjach i projektach.
6. Realizacja Strategii – Harmonogram
Etap 1: 0–6 miesięcy
- powołanie Polonia Investment Desk,
- opracowanie projektu Diaspora Bonds,
- przygotowanie platformy Business Gateway,
- rozpoczęcie komunikacji z Polonią.
Etap 2: 6–18 miesięcy
- uruchomienie Diaspora Bonds,
- start Polonia VC Fund,
- rozpoczęcie programu Matching Funds,
- pierwsze roadshow inwestycyjne.
Etap 3: 18–36 miesięcy
- pełne wdrożenie platformy online,
- certyfikacja projektów inwestycyjnych,
- skalowanie inwestycji polonijnych do poziomu 1 mld USD rocznie.
7. Mierniki Sukcesu (KPIs)
- wartość rocznych inwestycji Polonii w Polsce,
- liczba uczestników Diaspora Bonds,
- liczba zweryfikowanych projektów na platformie Gateway,
- wartość inwestycji w ramach Matching Funds,
- liczba nowych firm założonych przez Polonię.
8. Podsumowanie
Przyciągnięcie kapitału Polonii wymaga nie tylko dobrych intencji, woli politycznej, ale przede wszystkim profesjonalnych narzędzi, sprawnego zarządzania państwem, stabilnego prawa, sprawnych instytucji oraz nowoczesnej komunikacji. Polska może osiągnąć sukces podobny do Izraela czy Irlandii we współpracy ze swoją diasporą, jeśli zbuduje kompleksowy system współpracy z nią.
Strategia ta przedstawia zestaw narzędzi, które – wdrożone razem – mogą zmienić Polonię w jednego z kluczowych inwestorów w rozwój Polski. Tworzy to nowy model relacji: oparty na współodpowiedzialności, korzyściach ekonomicznych i wspólnej przyszłości.
Światowe diaspory odgrywają dziś rolę coraz bardziej strategiczną – jako inwestorzy, doradcy, partnerzy dyplomatyczni i eksperci. Polska może zyskać ogromnie, jeśli zbuduje nowoczesny model współzarządzania państwem z udziałem 20-milionowej Polonii. Oznacza to nie tylko docenienie historycznych zasług emigracji, lecz także otwarcie państwa na globalną wiedzę, kapitał i sieci wpływu.
Modele: izraelski, irlandzki, indyjski, litewski, estoński, gruziński, mołdawski czy armeński pokazują jedno: silna diaspora wzmacnia państwo, a państwo otwarte na diasporę staje się silniejsze na arenie międzynarodowej.
Waldemar Biniecki
Artykuł publikujemy w ramach współpracy z portalem Kuryer Polski
