Nieznane dotąd fotografie z przedwojennego Nowego Dworu poruszyły lokalną społeczność i środowisko pasjonatów historii regionalnej. Profil „Kalo NDM” opublikował sensacyjne zdjęcie budynku Fabryki Produktów Kartoflanych – obiektu powszechnie znanego w tradycji jako „Fabryka Krochmalu”, który przed II wojną światową funkcjonował przy obecnej ulicy Nowołęcznej. To pierwszy raz, gdy ukazuje się jego wizerunek. Do tej pory nie istniało bowiem żadne znane zdjęcie tego zakładu, mimo zainteresowania tematem przez historyków lokalnych i kolekcjonerów.
Fotografia została odnaleziona w wyjątkowych okolicznościach – jak zapowiadają autorzy publikacji – w miejscu, które przez ponad sto lat pozostawało niedostępne. To niemal filmowa opowieść o kapsule czasu, która niespodziewanie otworzyła się przed współczesnym odbiorcą. Szczegóły lokalizacji i okoliczności odnalezienia materiału mają być ujawnione w kolejnych odsłonach publikacji, które zapowiedziano na profilu.
Fabryka, której fotografia została właśnie ujawniona, miała niebagatelne znaczenie dla międzywojennego Nowego Dworu. Jej właścicielem był Edward Murawski – postać wybitna i dziś niemal zapomniana. Murawski był wiceprezesem Towarzystwa Rolniczego, założycielem Szkoły Handlowej w Suwałkach oraz inicjatorem przemysłu syropowego w regionie. Jako ziemianin i obywatel Nowego Dworu Mazowieckiego stanowił wzór lokalnego patriotyzmu i społecznego zaangażowania.
Sam budynek fabryki, jak wynika ze zdjęcia, był niezwykle estetyczny – zrównoważony architektonicznie, reprezentacyjny, świadczący o aspiracjach przemysłowych międzywojennej Polski. Niestety, jak informuje „Kalo NDM”, fabryka została zbombardowana we wrześniu 1939 roku podczas niemieckiego ataku na miasto. Tym samym przepadł nie tylko zakład, ale i cały dorobek przedsiębiorstwa, które – jak wiele innych – nie przetrwało tragicznego zderzenia cywilizacji łacińskiej z totalitaryzmem.
Odnaleziona fotografia ma dziś wartość nie tylko dokumentalną, ale i symboliczną – przywraca pamięć o miejscu, które na trwałe wpisało się w historię lokalną, choć przez dekady pozostało bez wizerunku. To także ważny impuls dla dalszych badań nad przemysłem przedwojennego Nowego Dworu, nad rolą postaci takich jak Edward Murawski oraz nad urbanistyką miasta sprzed wojny.
Twórcy profilu zapowiadają kolejne odkrycia. Jak zaznaczają, to dopiero początek większej serii publikacji, która może przynieść dalsze bezcenne źródła ikonograficzne. Warto więc śledzić profil „Kalo NDM”, który w ostatnich dniach stał się miejscem prawdziwej sensacji historycznej.
—
A historic revelation in Nowy Dwór. First photo of the legendary starch factory unveiled after 85 years
A sensational discovery has stirred the local community and regional history enthusiasts in Nowy Dwór. The Facebook page “Kalo NDM” published the first-ever known photograph of the Starch Factory – officially known as the Potato Products Factory – which operated before World War II near today’s Nowołęczna Street. Until now, no photograph of this industrial site had ever been known, despite the interest of local historians and collectors.
The image was found under extraordinary circumstances – according to the page’s administrators, in a location that remained inaccessible for over 100 years. The find is described as a true “time capsule,” and the full story is yet to be revealed. The profile promises more sensational details in upcoming posts.
The factory played a significant role in the interwar period in Nowy Dwór. Its owner was Edward Murawski – an outstanding yet now largely forgotten figure. Murawski served as vice-president of the Agricultural Society, founded the School of Commerce in Suwałki, and was a pioneer of syrup production in the region. As a landowner and resident of Nowy Dwór Mazowiecki, he was a model of civic responsibility and local patriotism.
The newly uncovered photo reveals a building of remarkable architectural balance – aesthetically pleasing, representative, and reflective of the industrial aspirations of interwar Poland. Tragically, the factory was bombed in September 1939 during the German attack on the town. The destruction marked not only the end of the facility but also the loss of a valuable part of Nowy Dwór’s industrial legacy.
Today, this photograph holds both documentary and symbolic value – restoring the memory of a place that played a major role in local history, yet remained faceless for decades. It also provides a strong impulse for further research into Nowy Dwór’s pre-war industry, into figures such as Edward Murawski, and into the town’s pre-war urban fabric.
The authors of the “Kalo NDM” profile have announced that more discoveries are forthcoming. As they note, this is only the beginning of a broader series of publications that may yield even more invaluable historical material. “Kalo NDM” has suddenly become the center of a true historical sensation.
