14-VI-2025 r. w Palmirach odbyły się uroczystości upamiętniające 85. rocznicę rozstrzelania Macieja Rataja – Marszałka Sejmu II Rzeczypospolitej Polskiej – oraz innych ofiar masowych egzekucji dokonanych przez niemieckich okupantów podczas II wojny światowej. Cmentarz-Mauzoleum w Palmirach, miejsce symboliczne dla historii Ojczyzny, zgromadziło licznych uczestników: delegacje, przedstawicieli władz państwowych, samorządowych, organizacji społecznych, kombatanckich, politycznych i mieszkańców.
Wśród pocztów sztandarowych obecne były: Zarządu Powiatowego Polskiego Stronnictwa Ludowego, Szkoły Podstawowej w Małocicach im. Macieja Rataja, Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Kaliszkach im. Grupy Kampinos AK, Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Kazuniu Nowym im. 2 Brygady Saperów oraz Stowarzyszenia Marynarzy Rezerwistów 12 Wolińskiego Dywizjonu Trałowców w Świnoujściu.
Obecni byli także: minister Bożena Żelazowska, starostowie nowodworscy Magdalena Biernacka i Andrzej Pacocha, wójt Gminy Czosnów Anna Maliszewska, przewodnicząca Rady Gminy Czosnów Katarzyna Kwaśniewska, były wójt Antoni Kręźlewicz, dowódca 2 Mazowieckiego Pułku Saperów płk Mariusz Łuszczyński, przedstawiciele władz Zakroczymia, Nowego Dworu Mazowieckiego i innych gmin, dyrektorzy szkół oraz reprezentanci wielu stowarzyszeń i instytucji.
W Palmirach obecna była także delegacja Związku Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej, która tradycyjnie oddaje hołd ofiarom niemieckiego mordu. W jej skład weszli: płk Henryk Łazarski – przewodniczący delegacji, ppłk Krzysztof Terczyński, ppor. rez. Stanisław Wykowski oraz Wiesława Karczmarczyk. Związek, współpracuje od lat z organizatorami obchodów.
Ceremonia rozpoczęła się powitaniem zgromadzonych, po którym kapłan – ks. prałat płk w stanie spoczynku Tadeusz Bazylewicz, rektor Cmentarza-Mauzoleum w Palmirach – odmówił modlitwę w intencji zamordowanych. Następnie głos zabrali przedstawiciele władz i organizacji, w tym minister Bożena Żelazowska, która podkreśliła:
– Pamięć o ofiarach Palmir trwa. Obowiązkiem nas wszystkich jest dbać o to, by była żywa i stanowiła fundament naszych działań na rzecz pokoju, sprawiedliwości i szacunku dla godności każdego człowieka.
Kulminacyjnym punktem uroczystości było złożenie wieńców, wiązanek kwiatów oraz zapalenie zniczy przy grobie Macieja Rataja. Delegacja Związku Oficerów Rezerwy RP, jak co roku, złożyła symboliczny hołd, składając wieniec w imieniu rezerwistów i oficerów Wojska Polskiego. Uroczystość zakończyła się wspólnym posiłkiem przygotowanym przez organizatorów i społeczność lokalną.
Palmiry, wieś położona na północ od Warszawy, na zawsze zapisały się w historii jako miejsce masowych egzekucji przeprowadzanych przez niemieckie oddziały policyjne i SS w latach 1939–1941. Przed wybuchem wojny w okolicy znajdował się skład amunicji, zwany prochownią. We wrześniu 1939 r. zaopatrywał on obrońców stolicy. W czasie okupacji Niemcy zniszczyli infrastrukturę i przygotowali teren do zbrodniczych działań. Doły śmierci o długości 30 metrów i głębokości 2,5–3 metrów kopali członkowie Hitlerjugend i oddziału Baudienst ze wsi Łomna.
Pierwsze egzekucje odbyły się 7 i 8 grudnia 1939 r. Niemcy rozstrzelali wówczas 80 i 70 osób. 14 grudnia zamordowano 46 kolejnych ofiar. W czerwcu 1940 r. zbrodnie przybrały masową skalę – 20 i 21-VI-1940 r. zamordowano 358 osób, w tym Macieja Rataja, Janusza Kusocińskiego, Mieczysława Niedziałkowskiego i Jana Pohoskiego. Był to element Nadzwyczajnej Akcji Pacyfikacyjnej wymierzonej w polską elitę intelektualną. Egzekucje trwały do lipca 1941 r. – rozstrzelano wtedy 47 osób, co uznaje się za ostatni akt masowych mordów w tym miejscu.
Po wojnie rozpoczęto ekshumacje, podczas których odnaleziono 1720 ciał, z czego około 400 udało się zidentyfikować. W 1948 r. utworzono cmentarz-mauzoleum, na którym spoczywa 2115 osób. W 1973 r. powstało Muzeum Walk i Męczeństwa w Palmirach, które od 2010 r. funkcjonuje jako Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry.
Palmiry: 85 Years of Terror and Remembrance
On June 14, 2025, at 4:00 PM, ceremonies were held in Palmiry to mark the 85th anniversary of the execution of Maciej Rataj, Marshal of the Sejm of the Second Republic of Poland, and other victims of mass executions carried out by the German occupiers during World War II. This site, known as a symbol of the martyrdom of Polish intellectuals and patriots, brought together delegations, government representatives, and local residents.
The delegation of the Union of Reserve Officers of the Republic of Poland included Col. Henryk Łazarski (head), 2nd Lt. (res.) Stanisław Wykowski, and Wiesława Karczmarczyk. Other attendees included Minister Bożena Żelazowska, Nowy Dwór County governors Magdalena Biernacka and Andrzej Pacocha, and Krystian Buszta of the Czosnów Municipality. The event was organized by, among others, the Nowy Dwór County board of the Polish People’s Party.
The ceremonies began with the welcoming of guests at 4:00 PM, followed by a prayer at 4:10 PM. Speeches took place at 4:20 PM.
The memory of the victims of Palmiry endures. It is our duty to ensure that it remains alive and forms the foundation of our efforts for peace, justice, and respect for human dignity – said Minister Bożena Żelazowska.
At 4:40 PM, wreaths and flowers were laid at the grave of Maciej Rataj. The event concluded with refreshments at 5:00 PM.
Palmiry, a village north of Warsaw, became the site of mass executions by German police and SS units from 1939 to 1941. Before the war, the area housed an ammunition depot, known locally as the powder magazine. In September 1939, it supplied the defenders of Warsaw. During the occupation, the Germans demolished its infrastructure and prepared the site for executions. Mass graves, 30 meters long and 2.5 to 3 meters deep, were dug by members of the Hitler Youth and the Baudienst unit from Łomna village.
The first executions took place on December 7 and 8, 1939. On June 20 and 21, 1940, 358 people were murdered, including Maciej Rataj, Janusz Kusociński, Mieczysław Niedziałkowski, and Jan Pohoski. This was part of the Extraordinary Pacification Action aimed at eliminating Poland’s intellectual elite. The last mass execution occurred in July 1941.
After the war, 1,720 bodies were exhumed, of which about 400 were identified. In 1948, a cemetery-mausoleum was established, where 2,115 victims now rest. In 1973, the Palmiry Museum of Struggle and Martyrdom was founded; since 2010, it has operated as the Palmiry Museum-Memorial Site.
