Heroiczna obrona nad Bzurą we wrześniu 1939 roku miała swój symbol, który dopiero teraz ujrzał światło dzienne. Żołnierze, by nie oddać go w ręce wroga, zakopali swój sztandar. Przez dziesięciolecia pozostawał zaginiony, by odnaleźć się w zupełnie nieoczekiwanym miejscu.
We wrześniu 1939 roku oddziały Armii „Poznań” i „Pomorze” zostały okrążone przez Niemców w rejonie Iłowa i Bud Starych. 17 września wróg rozpoczął zmasowany ostrzał artyleryjski i lotniczy – na tzw. kocioł iłowski zrzucono około 340 ton bomb z 350 samolotów. Wobec zagrożenia żołnierze 68. pułku piechoty podjęli decyzję o ukryciu sztandaru. Nocą 18 września porucznik Franciszek Jaworowski, starszy sierżant Józef Kowaliński oraz szeregowiec nieznanego nazwiska zakopali drewnianą skrzynię z sztandarem i kasą pułkową w lesie koło Bud Starych.
Mimo niemieckich przeszukań podczas okupacji i powojennych starań weteranów, sztandar pozostawał zaginiony. W 1977 roku w Rokicinie Iłowskiej odnaleziono jedynie grot w formie orła i pieczęcie pułkowe. Chorągiew odkryto dopiero w marcu 2025 roku na podwórku dawnego gospodarstwa w Krzyżyku Iłowskim. – Ukryli go tutaj przed 1944 rokiem dwaj żołnierze Armii Krajowej Obwodu „Skowronek”: kapral podchorąży Marian Popielarek ps. „Kordian” oraz Henryk Popielarek – wyjaśniają historycy. Obaj zginęli w Powstaniu Warszawskim podczas walk o Dworzec Gdański między 20 a 22 sierpnia 1944 roku. Obecnie Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą zbiera fundusze na konserwację bezcennego eksponatu. Jeśli ktoś zechce wesprzeć renowację Sztandaru 68 Pułku Piechoty, może to zrobić wysyłając darowiznę: 35 9011 0005 0013 1977 2000 0040
Found After 86 Years. The Standard of the 68th Infantry Regiment Returned from the German Cauldron
The heroic defense on the Bzura in September 1939 had its symbol, which only now has come to light. Soldiers buried their standard to prevent it from falling into enemy hands. For decades, it remained lost, only to be found in a completely unexpected place.
In September 1939, units of the „Poznań” and „Pomerania” Armies were surrounded by the Germans in the area of Iłów and Stare Budy. On September 17, the enemy began massive artillery and air strikes – approximately 340 tons of bombs from 350 aircraft were dropped on the so-called Iłów cauldron. Facing the threat, soldiers of the 68th Infantry Regiment decided to hide the standard. On the night of September 18, Lieutenant Franciszek Jaworowski, Staff Sergeant Józef Kowaliński, and a private of unknown name buried a wooden box with the standard and the regiment’s cash in the forest near Stare Budy.
Despite German searches during the occupation and post-war efforts by veterans, the standard remained missing. In 1977, only the spearhead in the form of an eagle and regimental seals were found in Rokicina Iłowska. The flag itself was discovered only in March 2025 in the yard of a former farm in Krzyżyk Iłowski. „It was hidden here before 1944 by two soldiers of the Home Army District 'Skowronek’: Corporal Cadet Marian Popielarek codenamed 'Kordian’ and Henryk Popielarek,” historians explain. Both died in the Warsaw Uprising during the battles for Gdański Station between August 20 and 22, 1944. The Museum of the Sochaczew Land and the Battlefield on the Bzura is currently raising funds for the conservation of the priceless artifact.
