Oddali młodość, zdrowie, a często i życie, abyśmy mogli żyć w wolnym kraju. Ich odwaga stała się fundamentem naszej niepodległości, a ich poświęcenie – zobowiązaniem do pamięci. Dziś, gdy historia zaciera ślady dawnych bitew, żołnierze 6 Mazowieckiej Brygady Obrony Terytorialnej, w tym 64 Batalionu Lekkiej Piechoty w Pomiechówku, dbają, by ostatni żywi świadkowie tamtych wydarzeń – kombatanci – nie zostali zapomniani. Ta więź trwa przez cały rok, lecz 14-II-25r., w 83. rocznicę powstania Armii Krajowej, nabiera szczególnego znaczenia.
Żołnierze 6 Mazowieckiej Brygady Obrony Terytorialnej otaczają kombatantów szczególną opieką na całym obszarze swojego Stałego Rejonu Odpowiedzialności. Na terenie batalionów w Książenicach, Radomiu, Nowym Mieście nad Pilicą i Pomiechówku mieszka ponad 20 powstańców, z którymi społeczność brygady utrzymuje stały kontakt.
Kim byli ci, którzy stanęli do walki? Dlaczego gotowi byli oddać życie za Ojczyznę? Jakie przesłanie mają dla współczesnych żołnierzy? Odpowiedzi na te pytania terytorialsi z Książenic odnajdują w każdej rozmowie z ostatnimi żyjącymi bohaterami. Większość z nich przeżyła już wiek, inni niebawem będą obchodzić swoje setne urodziny. Zawsze jednak, gdy w progu ich domu pojawia się żołnierz, w oczach pojawia się łza.
– Nie wiem, kto w takich momentach jest bardziej wzruszony… Kombatant, który na widok młodego człowieka w mundurze od razu ma błysk w oku, czy żołnierz, który zostaje przywitany przez osobę odznaczoną medalami i orderami zakrywającymi niemal całe piersi – mówi plutonowy Grzegorz z 61 Batalionu Lekkiej Piechoty w Książenicach, który regularnie uczestniczy w spotkaniach z weteranami.
Dziedziczenie tradycji Armii Krajowej jest jednym z filarów tożsamości Wojsk Obrony Terytorialnej. Terytorialsi zobowiązali się do kultywowania pamięci o bohaterach walk o wolność. Wyrazem tego jest nie tylko otoczenie ich opieką, ale także pielęgnowanie ich dorobku. Regularne wizyty, długie rozmowy, zaproszenia na spotkania z żołnierzami i na najważniejsze uroczystości wojskowe to codzienność.
Z roku na rok kolejni bohaterowie odchodzą na wieczną wartę, lecz pamięć o nich nie zanika. Terytorialsi dbają o groby i miejsca pamięci, oddając hołd swoim poprzednikom. Ich nazwiska na stałe wpisują się w wojskowe tradycje. Większość patronów brygad i batalionów WOT wywodzi się z Armii Krajowej.
- 61 Batalion Lekkiej Piechoty z Książenic nosi imię Henryka Kończykowskiego ps. „Halicz”
- 64 Batalion Lekkiej Piechoty w Pomiechówku – Ryszarda Mieczysława Białousa ps. „Jerzy”
Od samego początku formowania WOT oczywiste było, że tradycje nowej formacji będą nawiązywać do AK. 28-VI-17r. Dowództwo WOT uroczyście przejęło dziedzictwo Komendy Głównej AK, a dzień 27-IX stał się oficjalnym świętem WOT, na pamiątkę utworzenia Polskiego Państwa Podziemnego.
Terytorialsi otrzymali także „Testament żołnierzy i obywateli Polskiego Państwa Podziemnego” przekazany przez profesora Leszka Żukowskiego, byłego prezesa Światowego Związku Żołnierzy AK.
W nowym święcie pamiętały też niektóre nasze samorządy.
Wójt gminy Czosnów p. Anna Maliszewska oraz przewodnicząca Rady Gminy p. Katarzyna Kwaśniewska, w imieniu mieszkańców, zapaliły znicze na cmentarzu partyzanckim w Wierszach. Symboliczny gest pamięci o żołnierzach Armii Krajowej był przypomnieniem o wielkich czynach, które miały miejsce na tych terenach. Jak podkreśliła p. Anna Maliszewska, Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej to doskonała okazja, aby przypomnieć lokalną historię, nierozerwalnie związaną z Grupą AK Kampinos.
Grupa AK Kampinos była jedną z najaktywniejszych jednostek Armii Krajowej w Polsce. W szczytowym momencie liczyła aż 2700 żołnierzy i 700 koni, co czyniło ją unikalną formacją partyzancką. Jej działania nie ograniczały się jedynie do obrony przed okupantem – prowadziła liczne starcia w okolicznych miejscowościach, takich jak Małocice, Aleksandrów czy Kiścinne, a także brała udział w obronie Pociechy. Żołnierze AK Kampinos wyruszyli również na pomoc powstańczej Warszawie, gdzie stoczyli ciężkie walki o Dworzec Gdański oraz Lotnisko Bielańskie. Ich determinacja doprowadziła do czasowego wyzwolenia części gminy Czosnów, tworząc enklawę wolności znaną jako „Rzeczpospolita Kampinoska”.
Dziedzictwo wpisane w historię gminy
Historia Grupy Kampinos jest nieodzownym elementem tożsamości Czosnowa. W Gminie znajduje się największy cmentarz partyzancki Armii Krajowej w okolicy. Pamięć o bohaterach kultywowana jest także poprzez nadanie placówkom edukacyjnym imion nawiązujących do historii AK: Zespół Szkolno-Przedszkolny w Kaliszkach nosi imię Armii Krajowej Grupy Kampinos, a Szkoła Podstawowa w Łomnie upamiętnia Powstańcze Oddziały Specjalne „AK” Jerzyki.
Rokrocznie w Wierszach odbywają się uroczystości przypominające o bohaterskich czynach żołnierzy AK. W ubiegłym roku, podczas 80. rocznicy walk oddziałów Kampinos, do Wierszy przybyli kombatanci, którzy na własne oczy widzieli tamte wydarzenia. Uroczystości wzbogaciła inscenizacja historyczna „Puszcza Kampinoska 1944”, która w realistyczny sposób oddała atmosferę tamtych dni i pozwoliła młodszemu pokoleniu lepiej zrozumieć poświęcenie swoich przodków.
W tym roku po raz pierwszy, na podstawie ustawy podpisanej przez prezydenta Andrzeja Dudę, 14-II-25r. obchodzony jest Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej.
Territorial Defense Forces Honor the Heroes of the Home Army
They gave their youth, health, and often their lives so that we could live in a free country. Their courage became the foundation of our independence, and their sacrifice – a duty to remember. Today, as history fades the traces of past battles, soldiers of the 6th Mazovian Territorial Defense Brigade, including the 64th Light Infantry Battalion in Pomiechówek, ensure that the last living witnesses of those times – the veterans – are not forgotten.
This bond lasts throughout the year, but on February 14, the 83rd anniversary of the establishment of the Home Army (AK), it takes on a special significance.
The 6th Mazovian Territorial Defense Brigade provides special care for veterans throughout its Permanent Area of Responsibility. In the battalions of Książenice, Radom, Nowe Miasto nad Pilicą, and Pomiechówek, over 20 insurgents are still alive, maintaining constant contact with the Brigade.
On June 28, 2017, the WOT Command formally took over the legacy of the Home Army Headquarters, and September 27 became the official WOT holiday, commemorating the creation of the Polish Underground State.
The mayor of Czosnów, Anna Maliszewska, together with the chairwoman of the commune council, Katarzyna Kwaśniewska, lit candles at the partisan cemetery in Wiersze on behalf of the residents. This symbolic gesture of remembrance was a tribute to the great deeds that took place in the area. As Mayor Maliszewska emphasized, the National Day of Remembrance of the Home Army Soldiers is a perfect occasion to recall the local history closely related to the Kampinos Group of the Home Army.
The Kampinos AK Group was one of the most active units of the Home Army in Poland. At its peak, it had as many as 2,700 soldiers and 700 horses, making it a unique partisan formation. Its activities were not limited to defense against the occupier—it conducted numerous clashes in nearby towns such as Małocice, Aleksandrów, and Kiścinne and defended Pociecha. The soldiers of AK Kampinos also set out to aid the Warsaw Uprising, fighting hard battles at the Gdański Railway Station and the Bielany Airfield. Their determination led to the temporary liberation of parts of the Czosnów commune, creating an enclave of freedom known as the „Kampinos Republic.”
Legacy Woven into the History of the Commune
The history of the Kampinos Group is an inseparable part of Czosnów’s identity. The largest partisan cemetery of the Home Army in the area is located there. The memory of the heroes is also cultivated through educational institutions named after AK history: the Kaliszki School and Kindergarten Complex bears the name of the Kampinos Home Army Group, and the Primary School in Łomna commemorates the „Jerzyki” Special Uprising Units.
Every year, Wiersze hosts ceremonies honoring the heroic deeds of AK soldiers. Last year, at the 80th anniversary of the Kampinos battles, veterans who witnessed those events came to Wiersze. The celebrations were enriched with the historical reenactment „Kampinos Forest 1944,” realistically portraying the atmosphere of those days and helping younger generations understand the sacrifice of their ancestors.
Glory to the Heroes!
This year’s observance of the National Day of Remembrance of the Home Army Soldiers was particularly special—it was celebrated as an official state holiday for the first time, following the law signed by President Andrzej Duda. This proves that the AK legacy remains alive and is a cornerstone of our national identity.
In tribute to those who gave their lives for Poland, one message remains clear: remembering their deeds is our duty.
This year, for the first time, based on the law signed by President Andrzej Duda, February 14 is celebrated as the National Day of Remembrance of the Soldiers of the Home Army.
