W samo południe, 9-V-25r., na dziedzińcu Muzeum Więzienia Pawiak w Warszawie odsłonięto tablicę epitafijną upamiętniającą funkcjonariuszy Policji Państwowej II Rzeczypospolitej, którzy podczas II wojny światowej działali w strukturach Polskiego Państwa Podziemnego i zostali uwięzieni w tym miejscu przez niemieckiego okupanta.
Uroczystość, zorganizowana przez Komendanta Głównego Policji, Prezesa Zarządu Głównego Warszawskiego Stowarzyszenia „Rodzina Policyjna 1939 roku” oraz Muzeum Więzienia Pawiak – oddział Muzeum Niepodległości – miała szczególnie podniosły charakter. Odbywała się pod honorowym patronatem Komendanta Głównego Policji.
Wśród uczestników wydarzenia znaleźli się przedstawiciele najwyższych władz państwowych, środowisk kombatanckich, dawni więźniowie Pawiaka, przedstawiciele duchowieństwa oraz młodzież szkolna. Obecna była również delegacja Związku Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej w składzie: st. chor. sztab. Stefan Wyszyński, płk Henryk Łazarski, Piotr Korycki, Marcin Łada, Michał Rastaszański i Michał Zygmunt.
Podczas ceremonii odczytano Apel Pamięci, Kompania Reprezentacyjna Policji oddała salwy honorowe, a duchowni odmówili modlitwę za pomordowanych i poświęcili tablicę upamiętniającą.
Tablica jest wyrazem hołdu wobec setek policjantów II RP, którzy nie złożyli broni w obliczu okupacji. Po rozwiązaniu Policji Państwowej przez okupanta, wielu z nich zasiliło szeregi struktur konspiracyjnych, w tym najbardziej znanej – Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa (PKB), który był formacją porządkową Polskiego Państwa Podziemnego podporządkowaną Delegaturze Rządu na Kraj.
Funkcjonariusze ci zajmowali się nie tylko utrzymywaniem porządku w okupowanym kraju, ale także działalnością wywiadowczą, ochroną tajnych struktur i cywilnej ludności, a często również sabotażem i walką zbrojną. Wielu z nich zostało zdekonspirowanych, aresztowanych i osadzonych na Pawiaku – jednym z najstraszniejszych miejsc kaźni Polaków pod okupacją niemiecką.
Według danych Instytutu Pamięci Narodowej, około 13 tysięcy funkcjonariuszy Policji Państwowej zostało aresztowanych przez Niemców po 1939 roku, z czego znaczna część została zamordowana. Tysiące z nich zginęło w niemieckich obozach koncentracyjnych, takich jak Auschwitz czy Mauthausen, inni – jak w Katyniu – zostali zamordowani przez Sowietów.
Pamięć o ich poświęceniu, wierności Rzeczypospolitej i niezłomnej postawie w czasach najtrudniejszych to obowiązek współczesnych pokoleń. Tablica na Pawiaku przypomina, że służba Ojczyźnie nie kończy się z chwilą utraty munduru.
–
Tribute to Pawiak heroes: epitaph for Second Republic police officers
At noon on May 9, 2025, in the courtyard of the Pawiak Prison Museum in Warsaw, a memorial plaque was unveiled in honor of the officers of the State Police of the Second Polish Republic who, during World War II, operated within the structures of the Polish Underground State and were imprisoned at Pawiak by the German occupiers.
The ceremony, organized by the Chief of Police, the President of the Warsaw Branch of the “Police Family of 1939” Association, and the Pawiak Prison Museum – a branch of the Museum of Independence – was held under the honorary patronage of the Chief of Police.
Among those in attendance were representatives of the highest state authorities, veterans’ organizations, former Pawiak prisoners, clergy, and school youth. Also present was a delegation from the Association of Reserve Officers of the Polish Commonwealth, consisting of Senior Staff Warrant Officer Stefan Wyszyński, Colonel Henryk Łazarski, Piotr Korycki, Marcin Łada, Michał Rastaszański, and Michał Zygmunt.
The event featured the reading of the Roll Call of Remembrance, a volley salute by the Police Honor Guard Company, and prayers for the fallen, with the unveiled plaque consecrated by clergy.
The plaque commemorates hundreds of officers of the Second Republic’s State Police who, after the dissolution of the police force by the occupiers, joined the Polish Underground State. Many became part of the State Security Corps (PKB), a clandestine police force under the Government Delegate’s Office at Home.
These officers worked to maintain order, gather intelligence, protect civilians and underground structures, and often took part in sabotage and armed resistance. Many were arrested, exposed, and imprisoned at Pawiak – one of the most infamous sites of martyrdom under the German occupation.
According to the Institute of National Remembrance, around 13,000 State Police officers were arrested by the Germans after 1939, with a significant number murdered in concentration camps such as Auschwitz and Mauthausen. Others, like those killed in Katyń, were victims of Soviet atrocities.
This plaque is a reminder that service to the Polish Commonwealth does not end with the loss of a uniform. The memory of their sacrifice and unwavering loyalty to their homeland must remain alive for generations to come.
