Adwent, będący jednym z najważniejszych okresów w liturgii chrześcijańskiej, rozpoczyna nowy rok liturgiczny i przygotowuje wiernych na uroczystość Bożego Narodzenia. Jego nazwa pochodzi od łacińskiego słowa adventus, oznaczającego „przyjście”. To czas pełen refleksji, radości i duchowego przygotowania na spotkanie z Jezusem Chrystusem. Rozpoczyna się zawsze między 27 listopada a 3 grudnia i trwa cztery tygodnie, kończąc się w Wigilię Bożego Narodzenia.
Historia i znaczenie Adwentu
Adwent jest obchodzony przez chrześcijan prawdopodobnie od V-VI wieku. Jego obrzędy ujednolicił papież Grzegorz Wielki (540-604), ustalając czterotygodniowy czas oczekiwania. W rycie rzymskim Kościoła katolickiego Adwent rozpoczyna się pierwszymi nieszporami w niedzielę przypadającą najbliżej 30 listopada. W liturgii dominuje kolor fioletowy, symbolizujący pokutę i oczekiwanie.
Symbole i tradycje adwentowe
Roraty
Roraty to Msze święte odprawiane w Adwencie, zwykle rano, przed wschodem słońca. Nazwa pochodzi od pierwszych słów introitu: „Rorate coeli, desuper” („Spuście rosę, niebiosa”). Rosa symbolizuje łaskę Chrystusa. W czasie liturgii zapala się roratkę – świecę ozdobioną białą lub niebieską kokardą, symbolizującą Maryję, oraz zieloną gałązką, przypominającą proroctwo Izajasza: „Wyrośnie różdżka z pnia Jessego” (Iz 11, 1-2). Tradycja rorat w Polsce sięga XIII wieku, a do naszego kraju zwyczaj ten przywiozła św. Kinga.
W dawnych czasach na Wawelu roraty miały szczególną oprawę. Król przynosił zapaloną świecę, którą umieszczał na ołtarzu, a przedstawiciele różnych stanów składali własne świece, wyrażając gotowość na sąd Boży.
Wieniec adwentowy
Wieniec adwentowy, symbolizujący cztery tygodnie Adwentu, wykonuje się z gałązek świerku lub sosny, zdobionych czterema świecami. Zwyczaj ten przybył do Polski z Niemiec w latach 20. XX wieku. Pierwszy taki wieniec stworzył w 1839 roku Johann Hinrich Wichern, pedagog z Hamburga, by umilić dzieciom czas oczekiwania na Święta.
Lampiony adwentowe
Lampiony towarzyszą dzieciom uczestniczącym w roratach. Ich światło przypomina o przypowieści o roztropnych pannach czekających na Oblubieńca. Wykonywanie lampionów stało się tradycją wzmacniającą duchowy wymiar oczekiwania.
Figura Matki Bożej
W niektórych kościołach po zakończeniu rorat dzieci losują figurę Matki Bożej, którą zabierają do domu. Tam cała rodzina modli się i śpiewa pieśni adwentowe. Zwyczaj ten pochodzi z Niemiec, gdzie figura wędrowała od domu do domu.
Kalendarz adwentowy
Kalendarz adwentowy również wywodzi się z Niemiec. Jego pomysłodawcą był Gerhard Lang, który jako dziecko codziennie w Adwencie dostawał od mamy ciastko, aby osłodzić czas oczekiwania. Obecnie kalendarze adwentowe zawierają nie tylko słodycze, ale także drobne prezenty.
Granie na ligawkach
Na Mazowszu, Lubelszczyźnie i Podlasiu istniał zwyczaj gry na ligawkach – drewnianych trąbach. Ich dźwięk przypominał o Sądzie Ostatecznym i budził wiernych na roraty.
Post i obyczaje
Adwent był czasem wstrzemięźliwości od jedzenia mięsa, a w piątki niekiedy nawet nabiału. W Cerkwi prawosławnej i grekokatolickiej obowiązuje w tym czasie post Filipowy, trwający od 27 listopada do 6 stycznia. W Polsce Adwentowi towarzyszyły także zwyczaje zakazujące prac polowych – uważano, że ich naruszenie przynosi nieurodzaj.
Wieczory adwentowe spędzano na wspólnych pracach, takich jak przędzenie lnu, darcie pierza czy naprawa sprzętów, co było okazją do modlitw i śpiewania pieśni adwentowych.
Regionalne zwyczaje adwentowe
Na Pomorzu i Kaszubach kolędnicy zwani Gwiozdkami odwiedzali domy, śpiewając kolędy i przepytując dzieci z pacierza. Na wschodzie Polski Adwent nazywano „czasem swadziebnym”, gdyż był to okres kojarzenia małżeństw.
Adwent w polskiej tradycji
Adwent w Polsce był okresem duchowej refleksji i przygotowań do Bożego Narodzenia. Pieczołowicie przygotowywano jasełka i szopki, a od dnia św. Łucji (13 grudnia) zaczynano porządki i gotowanie. Wieczorami czytano Pismo Święte, literaturę klasyczną i opowiadano historie o świętych.
Codzienny udział w roratach był praktyką władców, takich jak Zygmunt Stary czy królowa Bona. Na Wawelu roraty odprawiano nawet poza Adwentem – raz w tygodniu, by przypominać o Sądzie Ostatecznym.
Adwent – czas miłości i oczekiwania
Adwent, choć wypełniony różnorodnymi tradycjami, jest przede wszystkim okresem duchowego przygotowania na przyjście Jezusa. Wspólne zwyczaje, takie jak roraty, wieniec adwentowy czy post, łączą wiernych we wspólnocie, przypominając o głębokim sensie Świąt Bożego Narodzenia. To czas, w którym tradycja i duchowość wzajemnie się uzupełniają, wprowadzając w atmosferę radosnego oczekiwania na cud Pańskich Narodzin.
foto: Msza roratnia trydencka / Źródło: Wikimedia Commons / Violone, CC BY-SA 4.0
