DLA ODPRĘŻENIA. Puszczyk – Strix aluco L.

Jest najliczniejszą i najczęściej spotykaną sową Europy. Zamieszkuje cały kontynent – na wschodzie aż po Iran i zachodnią Syberię. Nie obserwuje się puszczyków jedynie w Irlandii, na Islandii, na dalekiej północy Rosji, Skandynawii i Szkocji oraz na niektórych wyspach Morza Śródziemnego. Występuje również w północnej Afryce (Maroko, Tunezja, Algieria) i w Azji (północno-zachodnie Indie, Himalaje, południowe Chiny, Korea i Tajwan).
Budowa ciała puszczyków
Ma średniej wielkości rozmiary. Jest krępej budowy ciała. Ubarwienie ptaki te mają bardzo zmienne – występują w dwóch podstawowych odmianach kolorystycznych: szarej i brązowej, możliwe są też barwy pośrednie (rdzawe, szarobrunatne itp.), ale widać je dopiero u ptaków dorosłych. Na głowie brak tak charakterystycznych „uszu” z piór, jak u sowy uszatej. Samiec i samica nie różnią się wyraźnie wyglądem. Ma długość 41–43 cm (samce) lub ok. 43–46 cm (samice). Skrzydła osiągają rozpiętość odpowiednio: samce ok. 90–95 cm u samców i ok. 95–105 cm u samic. Skrzydła są szerokie i zaokrąglone, podobnie jak grzbiet, kreskowane i cętkowane z rzędami 3 białawych plam. Na lotkach ciemne są poprzeczne paski. Masa ciała wynosi ok. 450 g u samców, samice są cięższe i ważą ok. 550 g. Puszczyk jest mniejszy od myszołowa, ale większy od wrony. Dziób ptaków jest bladooliwkowy, oczy bardzo duże o czarnych tęczówkach. Spód ciała jasnopłowy, kreskowany i prążkowany. Nogi są opierzone po końce palców, jasnopłowe z ciemnobrązowymi plamkami. Ogon jest krótki.

Z życia puszczyków
Często występuje także w miastach. Prowadzi nocny tryb życia. Puszczyki są ptakami osiadłymi, pozostaje w swoim terytorium przez cały rok. Latają bezszelestnie, dzięki specjalnej strukturze lotek i ich ułożeniu w skrzydłach. Polują głównie na myszy, szczury, ryjówki, nornice, krety, chomiki, wiewiórki, inne gryzonie, młode króliki, ale także dżdżownice, owady (zwłaszcza chrząszcze), ptaki do wielkości sójki (preferuje gołębie), żaby, ryby, jaszczurki, mięczaki i skorupiaki. W diecie dominują gatunki najpowszechniejsze i najłatwiej dostępne w danym terenie. Polują zwykle obserwując i nasłuchując, a potem wykonując krótki, cichy lot. Robią to przeważnie w lesie, rzadziej na polach i w okolicach siedlisk ludzkich. Gdy odkryją ruch ofiary w trawie, spadają na nią, a w momencie uderzenia rozpościerają skrzydła pokrywając ją. Ofiarę zwykle

natychmiast zabijają uderzeniem silnych szponów, czasami również mocnym ciosem dzioba w podstawę czaszki. Obserwowano również polowanie w krętym locie patrolowym na wysokości 2-3 metrów; puszczyk uderzeniami skrzydeł płoszył małe, stadne ptaki z krzewu na którym nocowały i chwytał ofiary. Polują też na ptaki nocujące na gałęzi, a także wyciągają pisklęta z gniazd kosów, słonek, gołębi itp. Potrafią w locie chwytać nietoperze. Ich ofiary mają wagę 300 – 500 g. W łowach posługują się wzrokiem, a w zupełnej ciemności jedynie słuchem. Wypluwki (niestrawione resztki pokarmu) mają zwykle ok. 30–70 mm długości i 18–26 mm szerokości, luźną strukturę i kolor czarny (świeże) lub szary (wysuszone). Podobnie jak inne ptaki drapieżne i owadożerne wypluwa je raz lub kilka razy na dzień. Są to pozostałości po drobnych gryzoniach, owadożernych i mniejszych ptakach (głównie wróblach), rzadziej gadach, płazach i większych

bezkręgowcach. Wydaje często przeraźliwe „kjuwik”, co błędnie jest uważane za okrzyk pójdźki. Typowy głos samca to pohukiwanie (długie „huuu”, krótka przerwa, kilka urwanych, przyciszonych dźwięków „hu” i w końcu znów przeciągłe, dźwięczne „huuu”). Spełnia on funkcję głosu terytorialnego, wabiącego podczas zalotów oraz kontaktowego przy przynoszeniu jedzenia dla samicy. Czasami również samica odzywa się takim pohukiwaniem, jednak bardziej ochryple i zawodząco i nie są tak wyraźnie. Od grudnia do lutego odbywają się zaloty: samiec przynosi samicy jedzenie, stroszy upierzenie, kołysze się na wszystkie strony, czasem przesuwając się bokiem po gałęzi w tę i z powrotem, macha skrzydłami, a przy tym rytmicznie mruczy, skrzeczy i kłapie dziobem. Towarzyszą

temu akrobacje powietrzne. Samica również się puszy i potrząsa piórami. Utworzone pary są monogamiczne. Pierwsze walki o terytorium zaczynają się już w październiku – listopadzie; wtedy ustalane są jego granice i miejsca gniazdowania. Samiec puszczyka aktywnie broni terytorium – głosem lub podlatując i strasząc intruzów. Odgania od gniazda również drapieżne ssaki, takie jak koty, lisy i psy. Często przesiaduje przed swoją dziuplą. Po okresie godowym ptaki obierają jako miejsce na gniazdo najchętniej dziuplę w spróchniałym drzewie, czasami zajmują również skrzynki budowane przez ludzi.

Gdzie można spotkać puszczyka?
W Europie Środkowej puszczyk zamieszkuje głównie lasy liściaste i mieszane ze starymi, okazałymi drzewami, w których może znaleźć dziuple do założenia gniazda. Żyje również w parkach, ogrodach, na starych cmentarzach. W miastach (nawet dużych) zamieszkuje budynki. W osiedlach ludzkich siedząc na dachach obserwuje teren wypatrując zdobyczy. Są aktywne przez całą noc. W dzień kryją się w dziuplach i szczelinach. Zdarza się im zajmować stare gniazdo wrony lub podobnej wielkości ptaka, a nawet nory królików lub inne jamy. Zajmuje nawet wyłomy murów, gołębniki, szczeliny wież, stodoły. Gniazd nie wyścieła.

Coś o rozmnażaniu…
Samica składa 2 do 6 jaj ( może być też tylko jedno). Jaja są białe, owalne (prawie kuliste), o rozmiarach 48 × 39 mm. Składane są zazwyczaj w połowie marca; w miastach lęgi odbywają się wcześniej, bo już w końcu stycznia i w lutym (czyli właśnie teraz). Wysiadywanie trwa 28 – 30 dni. Po wykluciu młodych samiec karmi je oraz samicę. Samica zaczyna opuszczać gniazdo, by polować, gdy młode mają 6-7 dni. Młodociane osobniki pokrywa biały puch, a później każde pióro puchowe ma poprzeczną ciemną pręgę. Pierzenie następuje po 28 – 37 dniach, wtedy pisklęta są już zdolne do lotu (w pełni lotne są po 2 miesiącach), ale jeszcze nie potrafią polować. Młode puszczyki karmione są przynoszonym pokarmem przez rodziców przez nawet trzy miesiące od momentu opuszczenia gniazda. W okresie tym spacerują po gałęziach, a czasem zdarza im się spadać na ziemię. Tam grożą im drapieżniki i dlatego szybko starają się wejść na drzewa. W czasie wysiadywania jaj i karmienia potomstwa puszczyki zachowują się bardzo cicho. Zauważalne jest to zwykle po wylocie całej rodziny z gniazda, kiedy to sowy zachowują się bardzo głośno a odgłosy młodych ułatwiają dokarmiającym rodzicom ich lokalizację.

Najpospolitsza sowa w Polsce
Puszczyk liczny jest także w miastach: np. w Warszawie liczebność puszczyka szacuje się na 40-60 par (według badań P.Jabłońskiego, 1991). Najczęściej widywany jest jednak w Karpatach i na Mazurach. Jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Wymaga ochrony poprzez zachowywanie starych dziuplastych drzew, jak też poprzez wywieszanie budek lęgowych.

          Jerzy Wysokiński

Comments

comments